Gülen’s bijdrage aan dialoog

door prof. Greg Barton, Monash University, Australië (samenvatting)



Gülen’s bijdrage aan dialoog

Er zijn veel manieren om Gülen’s filosofie en zijn sociaal activisme te beschrijven. Hij is, vooral en in de eerste plaats, een Alim: een traditionele islamitische geleerde met een diepe kennis van de Koran, de Soennah, de islamitische rechtsleer en islamitische geschiedenis. Hij is ook een Soefi, hoewel hij niet tot een bepaalde tarikah, soefi-broederschap, behoort.Gülen heeft een brede sociale beweging geïnspireerd door zich op grote schaal in te zetten voor praktische en religieuze filantropie. Deze religieuze filantropie kan eenvoudig begrepen worden aan de hand van de drie kernthema’s of elementen, waar alles draait om: een diep verlangen naar dialoog, liefde voor het leren en passie voor dienstbaarheid.
Gülen’s diepe interesse voor dialoog komt naar voren in zijn werken en zijn persoonlijk activisme. Zo had Gülen, na zijn eerdere ontmoetingen met veel verschillende oudere religieuze leiders in Turkije en de omliggende landen, in februari 1998 een ontmoeting met Paus Johannes Paulus II. De stichting voor Journalisten en Schrijvers (JWF), opgericht in 1994, is een groep die zich van alle groeperingen van de Gülenbeweging het meest openlijk oriënteert op opendialoog. Naast de journalistieke verslaggeving en analyse ter ondersteuning van strategische, publieke, intellectuele initiatieven voor het bevorderen van dialoog, doet deze zeer invloedrijke NGO aan belangrijke activiteiten als het leiden van een jaarlijks zomerdialoogforum op hoog niveau. Dit forum staat bekend als het Abantplatform (vernoemd naar de plaats aan het meer, waar de jaarlijkse bijeenkomsten worden gehouden) en heeft als doel het met de politieke en cultureke elite bespreken van urgente vraagstukken van nationaal belang.

Elk Abantplatform brengt een Abantverklaring voort waarin de besproken onderwerpen opgesomd worden. Het eerste Abantplatform werd gehouden in juli 1998 met als thema Islam en Secularisme. Latere Abantplatformen die religie- en staatgerelateerde thema’s hebben behandeld, zijn: Relaties (juli 1999), Islam en Democratie (juli 2000) en Pluralisme (juli 2001). In april 2004 hield het JWF het Abantplatform in de Verenigde Staten. Het werd een succesvolle forumbijeenkomst aan de Johns Hopkins University in Washington DC rond het thema Islam en Democratie. Vervolgens organiseerde het Abantplatform ook een bijeenkomst in Europa en is er een planning gemaakt voor een reeks internationale bijeenkomsten.

“In haar sponsoring en ondersteuning van interreligieuze en interburgerlijke dialoog, heeft de Gülenbeweging het doel om invloed van de meer gewelddadige fundamentalistische groeperingen in de moderne islam tegen te gaan en de stelling van Huntington’s ‘Strijd tussen beschavingen’ te ondermijnen.”

Bill Park, The Fethullah Gülen Movement as a Transnational Phenomenon

Globaal Dialoog

De Gülenbeweging heeft sinds 1983 meer dan vijfonderd scholen opgericht in Turkije, door heel Azië, Afrika en het westelijk halfrond. De scholen zijn allen seculier en velen ervan gehuisvest in gebieden waar binnen de gemeenschappen zowel moslim als niet-moslim leven. Deze groepen moeten het sociaaleconomisch ontberen en de initiatieven moeten gezien worden als een oefening in praktische dialoog. Een commercieel succesvolle en invloedrijke krant Zaman met een wereldwijd netwerk en
het televisiekanaal Samanyolu TV met focus op objectieve, professionele journalistiek, gezond, maar niet openlijk religieus entertainment en onderwijs, kunnen ook gezien worden als oefeningen in dialoog. Het equivalent ervan is in de christelijke publicaties misschien wel de verrassend professionele Christian Science Monitor.

“Gülen verwerpt tegenstrijdige houdingen, vooroordelen en halve waarheden en begrijpt volledig de groeiende onderlinge afhankelijkheden van vandaag. Het oprichten en in dialoog treden zou gebaseerd moeten zijn op de gemeenschappelijke raakvlakken en op het vermijden van de verdeeldheid.”

Irina Vainovski-Mihai, Giving Precedence to Common Points: The Limits of the Otherness in Fethullah Gülen ‘s Dialogic Methodology for Interfaith Encounters

Het tweede element in Gülen’s denken en in het sociaal activisme van de Gülenbeweging is de liefde voor leren. Dit element kan eenvoudig worden waargenomen op de hierboven genoemde scholen.
Een aantal vooraanstaande seculiere hogescholen en een half dozijn universiteiten, zoals de Fatih Universiteit in Istanbul en Ankara vormen een waardevolle aanvulling op deze scholen. Veel van deze scholen zijn bewust gevestigd in één van de kwetsbaarste en meest arme delen van de stad. Zij staan over het algemeen in hoog aanzien en ze bereiken een hoog academisch niveau van de scholastieke prestatie in de buurten, districten en bij bevolkingslagen die doorgaans niet gewend zijn aan excellent onderwijs. Wat hen zo opmerkelijk maakt binnen de islamitische wereld is hun betrokkenheid bij het seculiere, moderne leren dat openstaat voor alle studenten vanuit verschillende achtergronden. De scholen, ongeacht het land waarin zij opereren en de wetgeving met betrekking tot godsdienstonderwijs, hebben consequent een seculier curriculum. In dit en in vele andere opzichten zijn ze vergelijkbaar met de moderne Anglicaanse, Presbyteriaanse, methodisten of katholieke scholen. Van de krant Zaman, Samanyolu TV en vele boeken en tijdschriften gepubliceerd door de uitgevers van de Gülenbeweging, zoals Isik Publishing, kan ook worden gezegd dat zij zich bezighouden met het onderwijs in de ruimste zin van het woord, op bijna dezelfde wijze als Amerikaanse populaire Readers Digest Magazine.

De Gülenbeweging spreekt over zichzelf als de Gülen hizmet en haar leden houden zich bezig met hizmet. De vertaling van het Turkse woord hizmet is ‘dienstbaar’ en wordt op bijna dezelfde manier gebruikt waarop de actieve christenen hun religieuze activisme en filantropie beschrijven. Enkele instellingen die verbonden zijn aan de Gülenbeweging, zoals de krant Zaman en Samanyolu TV zijn commercieel zo succesvol dat ze in staat zijn om zich naast de regulier zakelijke varianten in stand weten te houden. Maar vele andere aspecten van het werk van de beweging, zoals The Fountain Magazine, moeten in ieder geval deels een beroep doen op de bijdragen van vrijwilligers. Vooral de scholen zijn het product van vrijwillige activiteiten. De oorsprong van het kapitaal voor het opzetten van een nieuwe school, vaak in een afgelegen deel van Afrika of Azië, wordt voornamelijk gegenereerd door de filantropie van een gemeenschap als de Gülenbeweging, die bijeenkomsten organiseert voor zakenmensen in bepaalde steden of wijken. Het idee is dat de scholen uiteindelijk zelfvoorzienend zullen zijn, maar voordat dit mogelijk is, roepen zij leraren op om de comfort van Istanbul, Izmir en Ankara achter zich te laten en af te reizen naar landen als Kazachstan, Nigeria of Cambodja en daar op verschillende manieren dienstbaar te zijn als ‘seculiere docenten’. Meer dan wat ook is een voorbeeld vanhizmet, of dienstbaarheid, ten behoeve van de beweging.
Er valt veel meer te vertellen over Fethullah Gülen en de filantropische beweging die hij heeft geïnspireerd. En er zijn meerdere elementen naast een diep verlangen naar dialoog,liefde voor het leren en passie voor dienstbaarheid. Maar deze drie elementen – dialoog, leren en dienstbaarheid – geven de kern weer van de passies van Gülen en ze verklaren (bovendien) waarom het zo gepast is om het nieuwe ACU voorzitterschap voor de studie van de islam en van de betrekkingen tussen moslims en katholieken het Fethullah Gülen voorzitterschap te noemen.
Ondanks het feit dat christenen en moslims op zoek zijn naar bevordering van dialoog, meer begrip en het opbouwen van een relatie, leven wij zowel in de slechtste als in de beste tijden. We leven zeker in de meest interessantste tijden – in uitdagende tijden. Maar we moeten vanavond hoop houden. Deze nieuwe eeuw belooft zo veel meer in het bereiken van de islamitisch-christelijke relaties en in de wetenschappelijke kennis van de islam en de islamitische samenleving dan wat er de vorige eeuw bereikt is. De lancering van de voorzitterschap op deze universiteit vertegenwoordigt, naar mijn mening, iets heel goeds en iets van grote betekenis, dat veel verder reikt dan een instelling of een afspraak. Dit is – inshAllah, als God het wil – het begin van iets groots.

Gülen: Dialoog is Noodzakelijk

Fethullah Gülen is een buitengewone moslimleider die op het wereldtoneel interreligieuze dialoog bevordert. De beweging die geïnspireerd is door zijn ideeën en adviezen is de voornaamste pleitbezorger van dialoog van de hedendaagse wereld. Fethullah Gülen komt bij de kern van zijn boodschap: “Interreligieuze dialoog is vandaag noodzakelijk en de eerste stap hiertoe is het vergeten van het verleden, het negeren van polemische argumenten en het richten op de gemeenschappelijke punten, welke het polemische ver overtreffen.”
Gülen stelt ook dat de Koran er bij moslims op aandringt aanhangers van andere religies en van de voormalige profeten en hun geschriften te accepteren. Daarmee geeft hij aan dat de houding ten aanzien van een dialoog niet alleen ingegeven is door de moderniteit, maar ook door de bron van de islam.
Gebaseerd op de idee dat de islam in de kern een open en tolerante religie is, pleit Gülen voor acceptatie van en dialoog met de niet-islamitische gemeenschap. Om zijn notie van tolerantie te bepleiten ontmoette hij belangrijke christelijke en joodse religieuze leiders zoals Paus Johannes Paulus II (in 1998), de Grieks Oecumenische Patriarch Bartholomeos (in 1996), Sefardisch opperrabbijn van Israël Eliyahu Bakshi Doron (in 1999) en andere religieuze leiders van Turkije bij vele gelegenheden ter bevordering van interreligieuze dialoog.
Lang voor het Tweede Vaticaanse Concilie, pleitte Bediuzzaman Said Nursi (1876-1960), één van de meest invloedrijke moslimdenkers van de 20e eeuw, al voor een dialoog tussen
moslims en christenen. De vroegste vermelding van Said Nursi met betrekking tot deze noodzaak tot een dialoog dateert uit 1911, meer danvijftig jaar voor het  Raadsdocument, Nostra Aetate.

Welke motivatie raadt Fethullah Gülen aan hen die zijn weg van dialoog en liefdadigheid wensen te volgen?

In zijn essaybundel getiteld Op weg naar een globale beschaving van liefde en tolerantie, sluit hij het essay Liefde voor de mensheid af met de volgende vermaning: “Omdat we allen de organen van hetzelfde lichaam zijn, moeten we ophouden met dualiteit die onze eenheid schendt. We moeten de weg vrijmaken om mensen te verenigen; dit is één van de beste manieren waarop God mensen succesvol maakt in deze wereld en waarop Hij deze wereld in een paradijs verandert. Op deze manier zullen de deuren van de Hemel zich breed openen om ons een warm welkom te geven. Daarom zouden we alle ideeën en gevoelens die ons uiteen drijven moeten afschaffen en elkaar omarmen. Degenen die diepe liefde voelen moeten elkaar omhelzen. God heeft de gehele mensheid bereikt met een dialoog en ons antwoord begint met liefde voor God en liefde voor elkaar.”

In Parels van Wijsheid schrijft Gülen over liefde: “Liefde is de snelste en veiligste manier naar menselijke perfectie.”
Een van de uitgangspunten voor dialoog die Gülen voorstelt is de uitdaging aan zijn medemoslims om nederig te zijn en hun hand te reiken naar anderen in navolging van de Schepper die iedereen op alle mogelijke manieren de hand reikt: “Beoordeel jouw waarde in de Ogen van de Schepper door de hoeveelheid ruimte die Hij inneemt in je hart en jouw waarde in de ogen van mensen door de manier waarop je hen behandelt. Vergeet de Waarheid niet, zelfs niet voor even. En wees dan toch ”een man of vrouw zoals andere mannen en vrouwen.”

Voor Gülen is “wat mensen gemeen hebben veel groter dan wat hen verdeelt en hen uiteen verdrijft”. Zijn benadering is holistisch: innerlijke harmonie en vrede van de mensheid “treedt alleen op wanneer materiële en spirituele gebieden met elkaar zijn verzoend”.
Bovendien is volgens Gülen juist temidden van wijdverbreid ongeloof (of verlies van het religieus gevoel) de dialoog tussen moslims en christenen onontbeerlijk. “Ook al hebben we wellicht niet dezelfde gemeenschappelijke basis in bepaalde zaken, we leven allemaal op deze wereld en zijn passagiers op hetzelfde schip. In dit opzicht zijn er veel gemeenschappelijke punten die kunnen worden besproken en gedeeld met mensen uit elk segment van de samenleving”.

Gülen stelt dat terugkerende dialoog essentieel is. Om die reden pionierde hij met de oprichting van de Stichting van Journalisten en Schrijvers, waarvan de activiteiten dialoog en wederzijds respect voor alle lagen van de maatschappij bevorderen en die verwelkomd worden door mensen van bijna alle rangen en standen. Om dezelfde reden bezoekt en ontvangt Gülen leiders uit niet alleen Turkije, maar alle delen van de wereld. Onder de mensen die hij vaak ontmoet bevinden zich de ambassadeur van het Vaticaan in Turkije, de Patriarchen van de Turkse Orthodoxe en de Turkse Armeense gemeenschap, de opperrabbijn van de Turkse Joodse gemeenschap, evenals invloedrijke opiniemakers zoals als journalisten, columnisten, tv- en filmsterren, denkers en schrijvers met uiteenlopende opvattingen.
Gülen verdedigt interreligieuze dialoog als een uiting van een door God geïnspireerde liefde in de theologische kernwaarheid dat alle volkeren van het Boek – joden, christenen en moslims in het bijzonder – het geloof delen in God als Schepper. De handeling van de Schepping is niet die van een willekeurige gril, maar van bewuste liefde van de Schepper voor het schepsel. Zoals Gülen aangeeft: “Liefde is de reden en essentie van het bestaan en het is de sterkste band die alle schepselen met elkaar verbindt. Alles in het universum is door de Hand van God geschapen”. Liefde uit zich in concrete daden en op het niveau van de intergemeenschappelijke en interreligieuze relaties komt liefde tot uiting in de belofte van dialoog: “Dialoog als echte remedie tegen terreur, chao, en intolerantie.”

Fethullah Gülen over Interreligieus Dialoog en islamitische inter-gelovige relaties

Door Douglas Pratt, Universiteit van Woikato, Nieuw-Zeeland • UNESCO voorzitterschap voor interculturele en interreligieuze relaties – Asia Pacific• 27 oktober 2007

Fethullah Gülen heeft helemaal gelijk met zijn opmerking dat het verlangen naar wederzijds begrip, toewijding aan rechtvaardigheid en prioriteit op wederzijds respect noodzakelijke vereiste principes zijn voor de uitoefening van interreligieuze dialoog. Gülen is van mening dat in de hedendaagse wereld de taak van “hen die met het geloof de werkelijke waarden heeft meegekregen een nog groter belang heeft verdiend dan voorheen”. Hij ziet interreligieuze praktijken dan ook als functie van de “noodzaak van het verhogen van de belangen die we gemeen hebben met andere mensen”. Hij en de beweging willen zijn leerstellingen en visies binnen de islamitische wereld, en daarbuiten, bevorderen en zijn daarbij toegewijd aan interreligieuze praktijken en dialoog.

In het licht van mijn algemene analyse van de paradigma’s en de dynamiek die betrekking heeft op de islamitische interreligieuze relaties, wat zou het paradigmatische perspectief en verwachtingen kunnen zijn die is ingebed in het denken van Fethullah Gülen?

Lester Kurtz spreekt over vier pijlers voor dialoog – liefde, mededogen, verdraagzaamheid en vergeving – als een beschrijving van Gülen’s begrip. Hij merkt op dat voor Gülen spiritualiteit in de praktijk en moraal belangrijker zijn dan ritueel en dogmatisme. Sterker nog, het is dit perspectief “dat een weg opent voor dialoog met andere geloofstradities” van moslims.
Mijn eigen lezing over Gülen breidt deze drievoudige analyse uit. Ik wil daarbij suggereren dat, volgens Gülen, wij zeven van dergelijke elementen kunnen ontlenen aan een mogelijke hedendaags islamitisch paradigma voor interreligieuze relaties en dialoog.

De beweging wijst geen interne of externe zondebokken aan om zich met agressieve energieën naar zichzelf of een groep te richten, waardoor er geen destructieve processen worden geactiveerd. ”

Muhammed Cetin, The Gülen Movement: Its Nature and Identity

1. Onderscheid van Waarden: primair en secundair

Ongetwijfeld is liefde voor Gülen een primair woord in de woordenschat voor dialoog. Liefde is als zaadje in iedereen aanwezig. Dit zaadje ontkiemt onder gunstige omstandigheden en groeit als een boom. Vervolgens zullen de bloesems bloeien en ten slotte rijpt het als een vrucht, om begin en einde te verenigen. Het is duidelijk dat voor Gülen de primaire waarden als ‘vrede, liefde, vergeving en tolerantie fundamenteel zijn voor islam’. Waar waarden als djihad worden beschouwd als een secundaire kwestie. Het behoud van deze categorieën in primaire en secundaire waarde zet alles in het juiste perspectief. Vandaar de aversie van Gülen tegen, “niet in staat zijn om een goede balans vast te stellen tussen wat primair en wat secundair is wat van cruciaal belang is voor anderen om tot de conclusie te komen dat de islam niet pleit voor kwaadaardigheid en haat in de ziel maar dat een ware moslim vol liefde is en genegenheid heeft voor alle schepselen”.

2. Intentionaliteit: een principieel perspectief

Intentionaliteit is ook een belangrijk element van het islamitische gedachtegoed en
een sleutel tot Gülens perspectief: “In elke ondernomen taak, moet er een bepaald doel gediend worden, wat men in alle oprechtheid wil dienen. Verstand en een goed beoordelingsvermogen moeten de boventoon boeren”. Gülen merkt op dat de “Profeet van
God zei: ‘Daden worden beoordeeld op basis van intenties’. Hij benadrukte ook dat de intentie van de gelovige belangrijker is dan de daad zelf. Aangezien de Koran mensen oproept tot het volk van de voormalige profeten en hun Boeken te accepteren. Met dergelijke condities vanaf het allereerste begin in de Koran, geeft het belang weer als het gaat om het initiëren van een dialoog met de aanhangers van andere religies”.

3 Tolerantie: Een inherent element

Gülen stelt: “De samenleving moet tolerantie in ere houden. Als we al een djihad moeten
aankondigen, zouden we dat voor tolerantie moeten doen”.  Indien men tolerantie goed begrepen heeft, is het inherent aan dialoog evenals “in opdracht tolerantie te nemen en dialoog als basis te gebruiken tijdens het uitvoeren van zijn taken “. Mohammed werd geleid in de richting van gemeenschappelijke punten van de mensen van het Boek (de joden en de christenen), zoals de heilige Koran (Al-lmran 3:64) hiervan getuigt: “Oh mensen van het Boek! Komt bij elkaar met dat wat wij en u gemeenschappelijk hebben. We aanbidden niemand anders dan God. We kennen Hem geen partners toe en we nemen niemand uit ons midden als Heer aan, behalve God “.

In de gehele Koran komt tolerantie, samen met vergeving, voor als opgelegde deugd. En wel zodanig dat het in de context van vandaag samenkomt. Gülen is hierover zeer duidelijk: moslims moeten ” zich gedragen met tolerantie en verdraagzaamheid” in de interreligieuze arena. In zijn kritiek naar bepaalde islamitische groeperingen beweert hij: “de methode van het bejegenen van anderen met vijandschap, woede en haat, en anderen zwart maken als ongelovigen, is een niet-islamitische methode. De islam is namelijk een religie van liefde en verdraagzaamheid “. Toch is Gülen over het algemeen positief:” We zijn tolerantie aan het herontdekken, iets dat inherent is aan de essentie van islam en iets dat ons werd uitgelegd in de Koran en door de Profeet Mohammed “.

Natuurlijk is tolerantie niet hetzelfde als een houding van ‘passief toekijken naar zaken’ waarmee we liever niets te maken willen hebben.Dit is vaak het perspectief dat we terug vinden in onze samenleving – iets wat beter de naam ‘gelaten tolerantie’ kan dragen. De tolerantie waar Gülen op zinspeelt is een veel meer actieve en bewuste, doordat het te maken heeft met een onderliggend doel van dialoog in de praktijk ter bevordering van die vrede en harmonie waar de Koran naar verwijst en waarvan de islam stelt: ” Vrede is beter” (Al-Nisa 4:1 28). Gülen stelt: ” Moslims zullen niets verliezen door het gebruik van dialoog, liefde en tolerantie, ” en dat er vele verzen in de Koran zijn die deze deugden uitbundig prijzen.
” De werken en de beweging van Fethullah Gülen zijn gericht op het verminderen van raciale en ideologische spanningen en strijd die zich in deze snel globaliserende wereld op zowel praktische als op theoretische niveaus manifesteert. ”

Wanda Krause, Civility in Islamic Activism : Towards a Better understanding of Shared Values of Civil Society Development

4. Dialoog: Een expressie van een Goddelijk geïnspireerde Liefde

Fethullah Gülen ziet interreligieuze dialoog als een uitdrukking van aantoonbaar Goddelijk geïnspireerde liefde. De primaire theologische waarheid van het geloof voor alle volkeren van het boek van het geloof is God als Schepper die hen met elkaar verbindt. De volkeren van het boek zijn de joden, christenen en de moslims. De handeling van de schepping is er niet één van een willekeurige gril, maar van bewuste Liefde van de Schepper voor het schepsel. Zoals Gülen zegt: ” Liefde is de reden en de essentie van het bestaan en het is de sterkste band die alle schepselen verbindt. Alles in het universum is de Hand van God”.

Liefde uit zich in het praktisch handelen bij problemen. Op het niveau van intercommunale en interreligieuze relaties geldt liefde als een voorwaarde voor dialoog in de praktijk.”Dialoog is de echte remedie voor terreur, chaos, en intolerantie “. Gülen zelf is beknopt en direct: “Degenen die zich proberen in te zetten voor een gelukkige wereld in de toekomst, gebouwd op spirituele en morele waarden, moeten eerst aankomen bij het
het altaar van het geloof, dan opstijgen naar de preekstoel van de liefde, en alleen dan mogen ze hun boodschap van geloof en liefde voor anderen prediken”.
Tolerantie en liefde zijn niet alleen maar menselijke deugden, maar in werkelijkheid indicatoren van primaire waarden waarvan de creatie doordrongen is door de Schepper en een essentiële eenheid van het menselijke bestaan onderstreept dat zelf dialoog suggereert als juiste en gepaste wijze voor interactie. 

”Fethullah Gülen is de islamitische stem voor geweldloosheid bij conflicten.

Steve Wright, The Work of Fethullah Gülen & The Role of Non-Violence in a Time of Terror

” Hoewel we misschien op een aantal zaken niet dezelfde basis hebben,” zegt
Gülen, ” leven we toch allemaal in deze wereld en zijn we passagiers op hetzelfde schip. In dit opzicht zijn er veel gemeenschappelijke punten die besproken en gedeeld kunnen worden met mensen uit alle segmenten van de samenleving”.

5. Verzoening: de essentie van religie

Godsdienst als kracht voor verzoening is een motief dat zeer sterk leeft bij Fethullah Gülen. Liefde, mededogen, tolerantie en vergevingsgezindheid zijn in het hart van elke religie. Het is
dus de aard van religie om waarden en deugden te bevorderen die tot verzoening leiden. In het bijzonder bij de islam waar de Koran verzoening beveelt in een bredere religieuze context van de volkeren van het Boek, een standpunt dat Gülen rechtstreeks uit Soera al-Baqara haalt. Allah gebiedt tegen het betwisten van een ander, in plaats daarvan wordt er interactie aangemoedigd voor debat en dialoog. Gülen stelt vast dat er vooral “veel gemeenschappelijke punten zijn voor dialoog onder de vrome moslims, christenen, en joden”. De noodzaak voor dialoog is dan ook sterk, en moet worden gevoerd in een context van het geven van voorrang aan gemeenschappelijke punten, die veel talrijker zijn dan de verschillen”.

6. Ijtihad: de strijd om dialoog

Het laatste element in een mogelijk islamitisch paradigma voor interreligieuze dialoog enrelaties en heeft te maken met het begrip van ijtihad in de betekenis van een ‘juiste
intellectuele en geestelijke strijd’. Ihsan Yilmaz stelt dat Gülen van mening is dat er behoefte is aan ijtihad in onze tijd. Hij zegt dat hij de geleerden uit het verleden respecteert, maar is tevens van mening dat ijtihad noodzakelijk is: het bevriezen van ijtihad betekent het bevriezen en vangen van de islam in een bepaalde tijd en ruimte. Hij stelt dat de islam een dynamische en universele religie is die elke tijd en ruimte dekt en zichzelf vernieuwt in situaties van het werkelijke leven; het wijzigt afhankelijk van de context en ijtihad is een krachtig instrument daarvoor.
De worsteling om een gelovig leven te leiden, om het pad te volgen naar een vreedzame overgave aan God, leidde Fethullah Gülen naar belangrijke arena’s voor sociale en educatieve daden waarvan inter-gelovige dialoog en interreligieuze relaties niet de minsten zijn. De agenda van de

Gülen-beweging is gevuld met dergelijke dialogen omdat volgens Gülen de worsteling van een goede en ware moslim aansluit bij de taak zich bezig te houden met de religieuze buurman. Dit staat in schril contrast met de vorm van ijtihad uit hoeken van de islamitische wereld waarin gepleit wordt voor jihad tegen de andere religies.
Lester Kurtz spreekt bijvoorbeeld van Gülen’s “paradoxale combinatie van intense geloofsverbintenis met tolerantie “, dat resulteert “in een paradigma van islamitische dialoog “. De essentie van Gülen’s paradigma is echter niets minder dan de toepassing van de ijtihad op de vraag en de uitdaging voor islamitische interreligieuze relaties. Vandaar dat,” tolerantie naar anderen en oprechte interreligieuze dialoog niet eenvoudig zijn en een aangenaam ideaal dat zal worden vervuld in het toekomstige paradijs, maar de kern vormen van het moslim-zijn in het hier en nu “. Gülen stelt dat dialoog wordt geëist juist door de aard van religie als zodanig.

Conclusie

Fethullah Gülen “blijft theologie voor dialoog in praktijk brengen, aangezien hij van mening is dat zijn leerstellingen goed verankerd zijn in de principes van islam”. Een aantal representatieve werken van Gülen brengen elementen voort voor een paradigmatisch perspectief dat nieuwe mogelijkheden biedt voor de interpretaties van moslims en gevoeligheden met betrekking tot interreligieuze relaties en dialoog. Wanneer deze waarden, patronen en perspectieven voor dialoog niet zijn ingevoerd is, de uitkomst verschrikkelijk. Gülen verklaart dat “Het huidige, vertekende beeld van islam het gevolg is van misbruik door zowel moslims als niet-moslims voor hun eigen doelstellingen dat zowel moslims als niet-moslims afschrikt” . In werkelijkheid ligt de oproep tot dialoog in het hart van islam. Ook vrede ligt in hetzelfde hart; “Afwijkingen als oorlog en conflicten moeten onder controle gebracht worden” door het verlangen naar veiligheid en wereldwijde harmonie als onderliggende goddelijk gewenste doel.Men moet niet vergeten dat er voor elke op geloof gebaseerde beweging een dialectische spanning bestaat als gevolg van de continue band met de oprichter. Aan de ene kant staat het altijd open voor kritiek op het niet volledig kunnen nakomen van eisen, verwachtingen of normen van de oprichter. Aan de andere kant moet het nooit gebonden blijven door de onvermijdelijke beperkingen die een menselijke oprichter met zich mee brengt.
Een belangrijk stimulans voor Gülen om de visie van empathisch aanvaarding en respect te omarmen, is zijn visie van de inherente waarde van de mens. Gülen gebruikt krachtige boodschappen, waarin hij menselijke relaties baseert op de notie dat elk mens een kunstwerk is, gemaakt door de erbarmelijke God, die daarin Zijn compassie reflecteert. Hij benadrukt liefde als de reden van het bestaan van het universum. “

David Capes, Tolerance in the Theology and Thought of AJ Conyers and F Gülen

Integendeel, de kunst is om weliswaar door te gaan op de ingeslagen weg waar de oprichter op wees, en bewust zijn van de waarden en inzichten, maar het ook kunnen toepassen en ontwikkelen als er zich nieuwe omstandigheden en situaties voordoen. Dit is het punt van inherente en interne dialoogdialectiek bij alle op geloof gebaseerde bewegingen. De Gülen-beweging is geen uitzondering. Paul Weller merkte terecht op dat Gülen het bestaan bevestigt van een fundamentele continuïteit in de problemen waar mensen mee kampen in relatie tot hun gedrag met elkaar en hun plaats in het universum. Tegelijkertijd erkent hij de specifieke aard van de uitdagingen van diversiteit en pluraliteit – uitdagingen die eerder aanwezig waren in individuele historische samenlevingen, maar die zich in de 21ste eeuw hebben verplaatst naar het wereldtoneel. Gülen is tegen manieren van denken en handelen die de illusie bevorderen dat de ongemakkelijke pluraliteit van de hedendaagse wereld eenvoudig kan
worden afgeschaft.

Wat betreft het vraagstuk van de betrekkingen tussen christenen en moslims – of om het breder te trekken: tussen het westen en de islam – en de vooruitzichten voor de lopende dialoog tussen deze twee religies en hun cultuur, kunnen we het eens zijn met Charles Kimball.. Het begrijpen van verschillende oriëntaties is een belangrijke stap, maar niet de oplossing van de schijnbaar inherente conflicten. Bedachtzaamheid, creativiteit en volhardende inspanningen zijn vereist om een brug te slaan tussen echte en vermeende verschillen in fundamentele theologische afspraken. … Hoewel wij allemaal de cumulatieve bagage dragen van ons diep gewortelde erfgoed, hebben de ontwikkelingen in de afgelopen 150 jaar traditionele aannames uitgedaagd en veel besproken kwesties naar voren gebracht.

Religieuze vooroordelen die worden omgezet in superioriteit en exclusiviteit tegenover een ander, vormen een kwestie die altijd aangesproken dient te worden. Elke partij van intergelovige dialoog moet dat herkennen. Of dat nu joden, christenenof moslims zijn of welke andere religie van het Boek dan ook. Het klopt dat elk geloof een riskante onderneming is, onderhevig aan interpretatie. Het ‘boek’ is immers steeds een tekst die interpretatie en toepassing vereist. Triomfalisme moet worden tegen gegaan tenzij er enige voordeel voor werkelijke vrede valt te ontdekken. Zoals rabbijn David Rosen opmerkte: ” We moeten inderdaad de verschillen behouden en leren om ze te respecteren. Elke religie heeft zijn eigen toenadering tot God. Maar we hebben ook een universele dimensie binnen onze tradities die we delen, endeze moeten we ook benadrukken “.
Door de uitdaging van de dialoog aan te gaan proberen we de verschillende geloven waarin we leven, bewegen en ons bestaan hebben, beter te begrijpen.
In dialoog met Gülen worden moslims en niet-moslims op gelijke voet geplaatst, “voorbij vooroordelen, achterdocht, en halve waarheden, opdat zij tot een begrip komen van waar het bij islam werkelijke om gaat”. En om tot dat inzicht te komen: “Tolerantie, liefde en mededogen zijn authentieke islamitische waarden en de moslims hebben de plicht om deze waarden in de moderne wereld te brengen”. De oproep van islam is een oproep tot dialoog. Wat Gülen moslims biedt is “een manier van leven vanuit islamitische waarden temidden van de complexe eisen van de moderne samenlevingen en deelname aan een permanente dialoog en de samenwerking met mensen van andere godsdiensten”. Dialoog met
Gülen en de beweging die zijn naam draagt is een weg die niet-moslims en moslims gezamenlijk betreden in hun zoektocht naar dialoog.
”Hij is dus een brug tussen een dominante vertolking van de islam en een verlevendiging van de islam in de praktijk. “
Louis J Cantori, Fethullah Gülen: Kemalist and Islamic Republicanism and the Tur