In Turkije komen stilaan enorme interne spanningen aan de oppervlakte, die ook een invloed zouden kunnen krijgen binnen de Turkse gemeenschappen in de diaspora. Na de Gezi Park-protesten, die premier Erdogan en sommige mensen in zijn omgeving duidelijk zwaar op de maag zijn blijven liggen, wordt een zondebok gezocht. Dit keer wil premier Erdogan blijkbaar de Gülen-beweging zien hangen.
Dit gebeurt via 11 beschuldigingen, die geleidelijk gefantaseerd en de wereld ingestuurd worden en binnenkort vermoedelijk ook via ambassadepersoneel in verschillende kringen van Buitenlandse zaken en van de Veiligheid verspreid zullen worden. Voor deze analyse baseer ik me op http://gyv.org.tr/Haberler/Detay/2455 , een belangrijk opiniestuk verspreid door de Gülen gezinde Journalists and Writers Foundation. (13.08).
In dit Opiniestuk kan men de 11 beschuldigingen (vanuit kringen rond premier Erdogan) lezen, alsook de antwoorden die de Turkse tak van de Gülen beweging hierop geeft.
De 11 beschuldigingen
1: de Gülen beweging ligt aan de basis van de Gezi park protesten in Istanboel. Als bewijs wordt aangevoerd dat Gülen had laten weten dat hij niet gekant was tegen vreedzame democratische protesten. Wat opvalt, is dat de betrokken regeringskringen die de beschuldiging formuleren verzuimen om te vermelden dat Gülen zich krachtig uitgesproken heeft tegen de plunderingen en dat hij zich eveneens gekeerd heeft tegen infiltraties van buiten uit die de protesten trachtten te manipuleren.
2: het zijn rechters die nauw aansluiten bij de Hizmet beweging van Gülen die de aangehouden jongeren die protesteerden vrij snel weer vrij lieten. Enkele rechters die van dergelijke laksheid verdacht werden, werden ondertussen overigens al uit hun post ontslagen.
3: de Gezi Park protesten werden aangewakkerd door Gülen gezinde politiemensen die de tenten van de jongeren die protesteerden in brand staken en die excessief geweld gebruikten.
4: de Gülen beweging zou de staatsgreep in Egypte niet veroordeeld hebben.
5: de Gülen beweging wil vanuit Pennsylvania (waar Gülen verblijft) een alternatieve macht uitbouwen die de legitiem verkozen burgerlijke regering in Turkije wil vervangen. Als bewijs hiervoor wordt aangevoerd dat sommige mensen uit Turkije, ook mensen uit de politiek, soms Gülen nog opzoeken in de VSA.
6: via infiltratie in de administratie probeert de Gülen beweging te delen in de regeringsmacht.
7: de Gülen beweging zou tegen het vredesproces met de Koerden gekant zijn.
8: de Gülen beweging zou gehoopt hebben dat de eerste minister aangehouden zou zijn geweest bij een vroeger incident rond 7 februari.
9: de Gulen beweging zou in het zicht van de volgende verkiezingen een alliantie willen sluiten met bepaalde politieke partijen buiten de AK partij. Als bewijs wordt aangevoerd dat de krant Zaman zich soms kritisch uitgelaten heeft over het feit dat de premier zelfs via Grondwetswijzigingen zijn macht wil bestendigen..
10. de Gülen beweging zou afluisterapparatuur geplaatst hebben in het kantoor van de eerste minister. (Eigenaardig genoeg werd echter nooit een gerechtelijk onderzoek hierover aangevraagd door de premier zelf, alhoewel dat eigenlijk – als het waar is – een heel ernstig misdrijf zou geweest zijn.)
11. waarom komt Fethullah Gülen niet terug uit de VSA naar Turkije? Omdat hij onder invloed staat van de VSA.
De Gülen beweging verdedigt zich tegen de aanklachten
Wat de Gezi park protesten betreft, wijst ze er o.a. op dat zelfs president Gül geprotesteerd heeft tegen het gebruik van excessief geweld tegen de jongeren door de politie, en dat ook ministers uit Erdogans regering afstand genomen hebben van het politiegeweld. Ook wijst ze erop dat rechters en politie in Turkije niet ressorteren onder de bevoegdheid van een beweging uit het middenveld, maar onder de ministers respectievelijk van Justitie en van Binnenlandse Zaken.
Wat de situatie in Egypte betreft, wijst ze erop dat Gülen van een “darbe” (Turks woord voor een putsch) gesproken had door het leger tegen Morsi en erop gewezen had dat problemen in Egypte, als die er waren, anders dan via een ingreep door het leger opgelost moesten worden.
In de Koerdische kwestie claimt de beweging dat zij in steden als Diyarbakir en elders meetings georganiseerd heeft om de dialoog met de Koerden te promoten, en dat Gülen zelf al jaren verdedigt dat het Koerdisch als taal een plaats moet krijgen in het onderwijs. Ook heeft de beweging een privé zender in het Koerdisch opgericht.
De beschuldiging dat de beweging Erdogan graag gearresteerd had gezien, steunt nergens op, aldus de beweging, en is complete onzin. En er wordt inderdaad geen enkele aanwijzing hiervoor vernoemd. Hier komt men dus in de pure paranoia terecht.
Wat het feit betreft dat Gülen in de VSA mensen ontvangt uit Turkije en ook van elders, wijst de beweging erop dat dit een normaal menselijk gegeven is en dat iemand nog altijd mensen mag ontvangen zonder vooraf toestemming te vragen aan de Turkse of aan de Amerikaanse regering. Dat Gülen niet naar Turkije terugkeert, is gewoon een kwestie van gezond verstand… Immers, dit zou in Turkije aanleiding kunnen worden voor een hele reeks manipulaties uit de meest verschillende richtingen.
Onze commentaar
Het is duidelijk dat er een ernstig probleem aan het rijzen is tussen de Gülen beweging en sommige mensen rond Erdogan (uit de regerende AK partij). Nu is een zekere paranoia altijd wel een beetje inherent geweest aan de strategieën in de Turkse binnenlandse politiek, maar de AK partij gaat deze keer toch wel bijzonder ver met enkele van haar verdachtmakingen. Wat ze eigenlijk insinueert, of aan het voorbereiden is als beschuldiging, is dat de Gülen beweging wel eens een terroristische beweging zou kunnen zijn die de macht wil grijpen in Turkije. (Je weet wel: verborgen agenda’s enzovoort, de “klassieke” dooddoeners).
Onze vraag: Zou het kunnen, gelet op het ontbreken van een echte politieke oppositie in Turkije, dat Erdogan die uit islamistische Milli Görüs hoek komt (kringen die nota bene in Europa zelf minder ‘moslimbroeder’ geïnspireerd zijn geworden dan in Turkije), die sector uit het middenveld, namelijk de Gülen beweging, wil uitschakelen die als enigste nog wat kritiek op de regeringsleider durft uiten? (Alhoewel Erdogan zou moeten weten dat de Gülen beweging nog nooit echt tegen de AK partij ingegaan is, vermoedelijk omdat ze ook wel weet dat er momenteel geen echt alternatief voor bestaat. En het valt bijvoorbeeld op dat de corruptie die in bepaalde kringen binnen de AK partij bestaat, zelfs nooit ter sprake wordt gebracht in de met de Gülen beweging sympatiserende media, zo zeer lijkt men er van overtuigd dat de AK partij eigenlijk best de regering blijft vormen).
Ondertussen neemt de Gülen geïnspireerde Journalists and Writers Foundation in haar manifest heel duidelijk als haar positie in, dat ze het interne democratiseringsproces in Turkije wil blijven stimuleren en ook de toetreding van Turkije tot de Europese Unie als een prioriteit blijft zien. Is dit het wat Erdogan, die meer en meer met de moslimbroederschap sympatiseert, dwars zit? Eigenlijk moet gehoopt worden dat het conflict niet uit de hand loopt… want erg veel alternatieven voor de AK partij bestaan er momenteel niet in Turkije en dat weet de Gülen beweging ook, maar hopelijk ontspoort de AK partij niet in islamistische richting. Gevreesd mag echter worden dat de roddelmachines weer overvloedig allerlei “gossip” zullen produceren…
Recent kregen leden van het Europees Parlement een anonieme brief toegestuurd met allerlei vijandige beschuldigingen tegen de in het Turkse soefisme ontstane Gülen beweging. De in het Engels opgestelde brief begint als volgt:
“Ik schrijf deze brief als een menselijk wezen levend in Turkije met de bedoeling om te communiceren met bevriende menselijke wezens. We zijn in gevaar! Wij hebben je hulp nodig! Ons land staat onder controle van een radicale islamitische terroristische organisatie die zichzelf Fethullah Gülen gemeenschap noemt. Hun politieke partij namelijk de AKP heeft stap voor stap een dictatoriaal regime ingesteld in Turkije. Oppositie is niet meer toegelaten. De media staan onder controle. (…). Enzovoort.
Opvallend in de brief is dat de Gülen beweging als heel nauw verbonden voorgesteld wordt met de AK partij van Erdogan, en deze op haar beurt met de islamistische broederschappen in Syrië geassocieerd wordt. Europa wordt gewaarschuwd tegen een beweging die vergelijkbaar is met het nazisme in de jaren 30 in Europa.
Context.
Het valt op dat de brieven en artikelen-campagne in Europa gebeurt op een moment dat de onlusten bezig zijn in Istanboel en elders in Turkije. Van die onlusten kan men met enige waarschijnlijkheid zeggen – en hier deel ik de mening van de Turkse socioloog Ferhat Kentel – dat zij heel spontaan begonnen zijn, uitgaande van moderne jongvolwassenen en jongeren die het niet nemen dat premier Erdogan steeds meer Poetin-neigingen begint te vertonen en de vrijheden gaat inperken. Hun protest is terecht. Het valt me op dat ik ook in kringen van de Gülen beweging al een jaar lang kritiek hoor op Erdogan en die gaat in dezelfde richting: de man is te autoritair, is aan de macht verslaafd en wil zelfs de Constitutie ‘ad personam’ aanpassen om zijn macht te continueren. Wat echter ook opvalt, is dat vandaag andere mensen zich in die onlusten zijn gaan mengen, die duidelijk een andere agenda hebben. Ze willen dat zo snel mogelijk enkele doden vallen… zodat het leger een aanleiding krijgt om de macht over te nemen, op zulk een wijze dat het Westen ermee instemt.
Analyse.
Hier willen we het echter niet hebben over wat in Turkije gebeurt, maar over hetgeen in Europa in Turkse kringen aan de hand is. De brief aan de Europarlementariërs is immers geen alleen staand feit. Enige tijd geleden zijn er de artikels geweest in het Duitse “Der Spiegel”, die duidelijk ook de bedoeling hadden de Gülen beweging te discrediteren, en nu onlangs ook enkele voorvallen in Nederland. Wat opvalt is dat daarbij telkens heel veel geïnsinueerd en gedesinformeerd wordt. Uiteraard weet ik niet alles dat zich in de Gülen beweging afspeelt, maar enkele gegevens uit de verspreide informatie die ik zelf heb kunnen toetsen, stemmen op geen enkele wijze met de werkelijkheid overeen. Ondertussen heb ik zelf ook ondervonden dat veel e-mail berichten, anonieme en andere, tegen de Gülen beweging rond gestuurd worden. Ik kan er zo stilaan zelf een bloemlezing over publiceren.
Conclusie.
Er is dus wel degelijk een campagne bezig tegen de Gülen beweging. Vraag: door wie georganizeerd en waarom? Als het waar is dat een goede methode om te weten wie er achter zit, erin bestaat om na te gaan wie daar baat bij heeft, dan lijkt de meest waarschijnlijke verklaring de volgende. Het is duidelijk dat de harde kern van deviante kemalisten die zich indertijd rond Ergenenekon (vergelijkbaar met Gladio bij ons vroeger) georganiseerd heeft, en na de tweede wereldoorlog 40 jaar machtsposities en rijkdom opgebouwd heeft, met lede ogen ziet hoe haar macht in Turkije ondermijnd wordt, onder andere door de invloed van de Gülen beweging op het Turkse middenveld. Dààr heeft men er alle belang bij om de Gülen beweging als islamistisch voor te stellen zodat haar populariteit in het Westen zou tanen en ook intellectuelen in Turkije zouden aarzelen. Vervolgens leeft er in het Westen hoe dan ook enige twijfel over alles wat er in islamitische hoek, in Turkije en omringende landen, beweegt. Wanneer beide bewegingen, het Europese islamo-scepticisme en het Ergenekon gerelateerde kemalisme (dat sterk aanwezig is in Nato-kringen) mekaar kunnen vinden, lijkt dit een eerste mogelijke netwerk waar de oorsprong van de anti-Gülen geschriften kan gezocht worden.
Kan dit een invloed hebben op de manier waarop de Gülen beweging in Europa gepercipieerd wordt? Absoluut. Aangezien de Gülen beweging absoluut niet het monolitisch blok is, zoals haar opponenten haar graag voorstellen, kunnen sommige van haar leden, intellectuelen en businessmen, gaan aarzelen. “Waar er rook is, is er vuur,” is ook een Turks gezegde. Mensen die niet echt volop geëngageerd zijn, kunnen het veilige voor het onveilige verkiezen. En ook bij de mensen die geen lid zijn, maar gewoon enige sympathie voelen, kan twijfel ontstaan.
Zijn we wel zo zeker over wie ze zijn?
Daarom mijn advies aan mijn vrienden in de Gülen beweging:
1. neem duidelijk afstand van de Poetin-neigingen van premier Erdogan en bewaar duidelijk uw afstand van de AK partij;
2. spreek u duidelijker dan tot vandaag het geval is uit voor het respect van de Koerdische culturele diversiteit;
3. stel u prioritair en consequent op als een middenveld beweging, die zich met de hoogst mogelijke transparantie laat kennen.
In een extreem gepolariseerd Turkije is het bijzonder moeilijk om vandaag niet gevat te worden in een polariserend proces dat op een clash tussen extremen aanstuurt, maar dit zou voor de Gülen beweging een reden te meer moeten zijn om heel duidelijk een partijpolitiek-neutrale middenkoers aan te houden.
Johan Leman
PS. je moet voor de lol ook eens de gedachtekronkels van Vlaamse journalisten volgen als het over de Gülen beweging gaat… De betere versie dan nog! Tracht die “Vlaamse” etnocentrische kronkels dan wel eens heel objectief en zakelijk te analyseren…
Voorbeeld: nieuwe feiten d.d. 10 april… (zoek het op via VRT radio).
Aanleiding tot het bericht:
In Nederland is de Yünüs rel uitgebroken, een adoptiekind geplaatst bij een lesbisch koppel. De VRT journalist deelt mee dat dit volgens een Nederlands artikel (klakkeloos overgenomen door De Standaard) te wijten is aan de Gülen beweging.
Journalist Vermeiren hierover opgebeld in Turkije begint met te zeggen dat over het geval Yünüs in Turkije eigenlijk al heel wat te doen is. Hij zegt niet dat dit op de Gülen beweging teruggaat. Alle Turkse media berichten er immers over. En dan, gevraagd naar de Gülen beweging, meldt de journalist dat er wellicht 10 à 15 miljoen leden zijn. “Zonder lidkaart?”, vraagt de VRT. De journalist bevestigt: “een beweging zonder lidkaart”. Oeioeioei, … De VRT journalist doet heel verwonderd. (wat mij betreft, ik wil nota bene de socialisten of nationalisten in Vlaanderen niet tellen, die geen lidkaart hebben…). Conclusie van de VRT journalist: het moet toch wel een “schimmige beweging” zijn… want: “geen lidkaart”. “Een vage beweging,” wordt aan de andere kant van de lijn bevestigd. Geen van beiden denkt er blijkbaar aan dat men bv in de islamitische traditie even zou kunnen nagaan wat daar bedoeld wordt met een “haraket” (beweging)! Puur euro-centrisme dus oude stijl.
En hoe zit het met de financiering, vraagt de VRT. Er wordt verwezen, niet naar een doctoraatsthesis die hierover gepubliceerd is aan Houston university (VSA), ondertussen alom bekend bij wie zich ook maar een heel klein beetje aan de beweging interesseert, maar naar een vaag antwoord tijdens een persconferentie in Istanboel door iemand die tot een groepering behoort die aanleunt bij de beweging. Alsof zo iemand had moeten weten hoe 10 à 15 miljoen mensen bij een beweging financieel aaneenhangen. Journalistiek prutswerk dus.
En dan, de gelekte video-opname… waar de omgeving van Gülen onmiddellijk in harde woorden afstand had van genomen omdat het een “manipulatie” zou geweest zijn. Om dan te eindigen met een interview dat de journalist ooit had met één meisje… (uit de 10 à 15 miljoen), dat ontzettend conservatief bleek te zijn en het cliché dat je daar (bij die 10 à 15 miljoen?) niet over de evolutietheorie moet beginnen.
Ik eindig: al bij al deed Dirk Vermeiren, de journalist in Turkije, een ernstige inspanning om objectief en zakelijk te blijven… maar de gehele geheimdoenerij in de toonaard waarin het interview vanuit “nieuwe feiten” geplaatst werd, was m.i. typerend voor een weinig zakelijke benadering van wat in mijn ogen een van de meest interessante bewegingen is in de Islam. En als we zoiets nog niet eens zakelijk en niet-eurocentrisch kunnen benaderen, dan stel ik me vragen over hoe we het dan doen als we over Chinezen, en vele andere niet-Europeanen berichten. Ze allemaal een geheime agenda toeschrijven?
In een interview, te vinden op Today’s Zaman 14 augustus 2013, laat de Turkse Islamitische religieuze denker Fethullah Gülen onder meer het volgende optekenen:
Een pleidooi voor meer democratie in Turkije. Letterlijk: “He said Turkey stands in a very important place geographically and politically and it is crucial for the country to preserve and advance its achievements in democratization, thanks in part to its ongoing relationship with the EU.”
Een pleidooi voor meer vrouwenrechten. Letterlijk: “Speaking about women’s rights in Islam, Gülen responded in the negative when asked if women’s rights are limited to mothers’ rights. He said the general opinion about women is that while taking into account their specific needs, it should be made possible for them to take on every role, including the jobs of physician, military officer, judge and president of a country.”
In verband met de scholen, naar hem genoemd: “First of all, he said, he has never been personally involved in the founding or operation of any school. ‘My influence, if any, has been through my sermons, talks and seminars. If I have any credit among the people who listen to my words, I have channeled that credit or credibility to encouraging them to establish institutions of education. I have tried to explain that we can achieve peace and reconciliation around the world only through raising a generation of people who read, who think critically, who love fellow humans and who offer their assets in the service of humanity,” he said.”
In verband met het recht dat hij heeft, zoals iedereen, om filosofisch en theologisch te mogen evolueren. Letterlijk: “Gülen said it is always possible for a person to go through an evolution in his thinking. ‘In an article I wrote years ago I asked: Are you today the same person as yesterday? And are your interlocutors the same people as yesterday? Neither [are you] exactly the same person, nor are your interlocutors, which means tomorrow neither of you will be the same person either,’ he said in an attempt to indicate the evolution of his thinking.”
In verband met de inter-religieuze dialoog: “He said during the interfaith dialogue movement of the 1990s, he had a chance to get to know practitioners of non-Muslim faiths better, and he felt a need to revise his expressions from earlier periods. He said he admits sincerely that he might have misunderstood some verses and prophetic sayings. ‘I realized and then stated that the critiques and condemnations that are found in the Koran or prophetic tradition are not targeted against people who belong to a religious group, but at characteristics that can be found in any person,’ he added.”
“He also complained about people with “questionable intentions” who took his words out of context and selectively extracted statements from his speeches and writings. He added that his efforts for interfaith dialogue were criticized as softening Muslims’ perspectives on Jews and Christians. He said he has not done anything that he did not believe to be in the footsteps of the Prophet Muhammad.”
Het is duidelijk dat bij Gülen een uitstekende basis te vinden is als uitgangspunt voor een interreligieuze dialoog vanuit islamitisch perspectief. Het lijkt me moeilijk om een beter uitgangspunt te vinden, tenzij men elke dialoog wil uitsluiten. Ons uitgangspunt is echter dat dialoog noodzakelijk én wederzijds verrijkend is.
Een paar maanden geleden, kort nadat er 24 soldaten waren vermoord door de PKK en alles met betrekking tot de Koerdische kwestie achteruit leek te gaan, hield Fethullah Gülen een belangrijke toespraak over deze kwestie. Deze werd later op de website herkul.org, gepubliceerd en veroorzaakte een aantal controverses (of deed ze herleven). Hier zal ik eerst een samenvatting presenteren van zijn verklaring voordat ik stil zal staan bij een aantal punten van controverse waartoe deze heeft geleid.
Wat zei Gülen nou eigenlijk?
Fethullah Gülen begon zijn verklaring door te zeggen dat niemand van ons, inclusief de regering, niet voldoende verdrietig was over dit conflict, niet diep genoeg geraakt om er een oplossing voor te vinden. Hij zei dat tenzij of totdat wij het probleem diep genoeg voelen, al de voorgestelde oplossingen, oprechtheid zullen ontberen en onhoudbaar zullen blijken.
Ten tweede, bekritiseerde hij de vorige regeringen en de militairen omdat ze te weinig hebben gedaan om de aanvallen, die het werk zijn van terroristen, te stoppen. Hij vindt het enorm discutabel dat het niet lukt om terrorisme aan te pakken, gezien de technologische en personele middelen die het leger ter beschikking krijgt.
Ten derde veroordeelde hij, op ondubbelzinnige wijze, de terreur en het geweld, hij adviseerde daarvoor in de plaats dat mensen proberen zich positief te gedragen. Hij zei dat er niets gewonnen kan worden door mensen pijn te doen; het had ook geen nut om mensen in de straten op te trommelen en op te roepen tot wraak. Daarvoor in de plaats, drong hij bij de mensen aan om kalm te blijven en beleid te ontwikkelen die ze aan de regering konden overdragen voor consideratie.
Ten vierde en misschien wel het allerbelangrijkste, drong hij er bij de regering op aan om de natuurlijke rechten te implementeren voor de Koerdische mensen zoals de Westerse staten ze implementeren voor hun etnische minderheden. Hij betoogde dat het recht op onderwijs in je moedertaal een fundamenteel recht is en een recht dat over het algemeen in het Westen steeds toegepast wordt.
Waar ging het mis?
De afgelopen weken is de verklaring van Gülen in de Turkse media uitvoerig besproken en werd hevig onder vuur genomen met kritiek. Bijvoorbeeld, een aantal mensen uitte kritiek op Gülen omdat hij in de afgelopen 30 jaar niets zou gezegd hebben zeggen over de Koerdische kwestie, geen beleid zou hebben aangedragen aan de regeringen en altijd stilzwijgend de militairen en de vorige acties van de regeringen zou hebben gesteund.
Het is gewoonweg niet waar dat Gülen niets heeft gezegd of niets heeft gedaan met betrekking tot de Koerdische kwestie. Vanaf 2000 heeft hij steeds welgestelde families uit het westelijke gedeelte van Turkije, aangeraden om zich in het oosten te vestigen en bevriend te worden met families uit het oosten. Hij drong er bij hen op aan om bijvoorbeeld feestdagen met elkaar door te brengen. In reactie hierop, gingen duizenden mensen naar de oostelijke delen van Turkije, verbleven daar en hielpen de arme families met behulp van de hulp organisatie voor liefdadigheid, Kimse Yok Mu. Hij drong er bij de scholen in het westen op aan om beurzen te verlenen voor de arme kinderen die zich anders een goede opleiding niet konden permitteren: honderden kinderen kregen hun middelbare school volledig vergoed in goed gevestigde scholen in de grote steden van Turkije zoals Istanbul, Ankara en Izmir. Hij overtuigde filantropische zakenmensen om ‘lees ruimtes’ te openen in het oostelijke deel van Turkije: hiervan werden er honderden geopend en duizenden kinderen kregen gratis wiskunde en wetenschappelijke cursussen. Gülen sprak de leraren ook aan om gratis les te geven in deze lees ruimtes: honderden vrijwilligers reageerden en verhuisden naar de regio, zonder enige verwachting van materiële beloning. Inderdaad, het grootste deel van de recente sociale mobiliteit vanuit het westen naar het oosten in Turkije, kan toegeschreven worden aan de goede adviezen van Fethullah Gülen. Ook na de verandering in de wet die TV uitzendingen in het Koerdisch toeliet, was het op advies van Gülen dat het eerste privé kanaal dat in het Koerdisch uitzond, namelijk Dunya TV, werd gevestigd.
Per slot van rekening is de Gülen beweging een sociale beweging; zij kan geen en wil ook geen wetten maken. Recentelijk verklaarde premier Erdogan dat niemand van hem amendementen moet verwachten ten aanzien van de wet over het recht op onderwijs in de moedertaal. Als een opinieleider stelde Gülen dat het een fundamenteel recht is om in de moedertaal onderwijs te geven en het is in de gevestigde democratieën in het Westen een optie om in je moedertaal onderwijs te krijgen. Was daar nu enige verplichting voor hem om dit te doen, vooral met het oog op oppositie op de huidige regering over deze kwestie? Nee, gewoonweg niet. Sommige mensen vroegen, wanneer Gülen echt gelooft dat dit een natuurlijk recht is, waarom bieden de scholen van Gülen de Koerdische taal dan niet als een keuzevak aan? Het antwoord is: het is nog steeds illegaal om het zo te doen. De Gülen scholen moeten in Turkije opereren binnen de wetten van het land, zoals elke andere staatsschool dat ook doet. Het enige dat Gülen kan doen is zijn mening ventileren over het hebben van de Koerdische taal als een keuzevak. Ik geloof dat dit in de nabije toekomst zal gebeuren en ik ben er zeker van dat de eerste scholen in Turkije die in de Koerdische taal les zullen geven, de Gülen scholen zullen zijn.
Een ander kritiek was gericht op de verklaring dat de PKK verslagen zou moeten worden. Critici vroegen zich af hoe een man van liefde in het voordeel van geweld tegen de PKK guerrilla’s kon spreken? Wat voor een reactie hadden deze critici dan van hem verwacht? Was hun verwachting dat hij ‘Dankjewel’ zou zeggen tegen de PKK voor het doden van onschuldigen – kinderen, zwangere vrouwen, politiemensen die aan het voetballen waren –voor het in vuur steken van middelbare scholieren die in hun slaapplaatsen aan het slapen waren –voor het chanteren of terroriseren van de mensen in de hele regio, voor acties die in de afgelopen dertig jaar hebben geleid tot het verlies van meer dan 30,000 mensenlevens? De rechten van de Koerdische mensen zijn nu duidelijk gescheiden van de acties van de PKK. De PKK is een illegale terreur organisatie en wordt ook als dusdanig erkend door bijna elke staat binnen de regio en ook in het Westen.
Door deze verklaring die hij over deze kwestie heeft gedaan, in een periode wanneer alles achteruit aan het gaan was, heeft Fethullah Gülen, volgens mij, trouw zijn verantwoordelijkheid genomen als een opinieleider en de inspirator van een grote sociale beweging: hij benadrukte op een krachtige manier de rechten van de Koerdische mensen en adviseerde de maatschappij als geheel, zich verantwoordelijk te voelen voor de situatie en om op een positieve manier te handelen.
We maken moeilijke tijden mee. Dit land heeft zoveel problemen die genegeerd worden en die ons raken; zij doen dit soms als een groep, soms individueel en soms als een collectief geheel. Verlies van tijd en geld kan gecompenseerd worden. Maar wat doen we met levens die verloren zijn gegaan? Of wat doen we met degenen die het leed van verlies van een dierbare hebben ervaren.
Tijdens de Çukurca aanval, doodde de Koerdische Arbeiders Partij (PKK) 26 van onze soldaten; Als gevolg hiervan werd er een militaire campagne gelanceerd tegen de PKK kampen in Çukurca en het Zap gebied. Het aantal PKK gevallenen waarover geschreven wordt loopt in de honderden.
Op dit moment werden Van, de parel van het oosten, en een stad waarvan ik hou, geraakt door een aardbeving van 7.2 op de schaal van Richter. Het aantal doden van de beving was toen ik dit schreef 432. Ik hoop dat dit aantal niet zal stijgen. Maar onze pijn is zo groot. Ik verloor twee verwanten aan deze aardbeving en mijn hart is aan het bloeden. Moge God genade hebben met hen en mogen ze in vrede rusten.
Onafhankelijk of ze nu soldaten of PKK militanten waren, dit zijn onze mensen. Hun moeders zijn burgers van dit land. We noemen het de Koerdische kwestie maar sommige van de soldaten die in Çukurca of elders waren gedood zijn van Koerdische herkomst. En degenen die hen hebben gedood zijn Koerdische PKK militanten. Er zijn zelfs incidenten waar het lichaam van een martelaar en het lichaam van een militant klaargezet werden om begraven te werden in hetzelfde huis. Deze kwestie is zo gecompliceerd geworden dat we geen optie hebben dan het oplossen ervan. Klaarblijkelijk, is de PKK aan het proberen de staat naar de bergen in Noord Irak te trekken. De PKK denkt dat in dit gebied waar ze bekend zijn, het makkelijk zal zijn voor hen om een groep van soldaten te verslaan die slechts een training van twee maanden hebben ontvangen. De PKK is in een staat van complete arrogantie. De feodale heren van de PKK geven er geen zier om hoeveel jonge mensen er verloren zijn gegaan. Ze zijn zelfs ervan overtuigd dat hoe meer bloed er wordt vergoten, des te sterker zij zullen worden omdat tot nu toe, de staat hen alles heeft gegeven dat ze wensten. De staat heft de dorpen in brand gestoken en vernietigd zonder onderscheid te maken tussen PKK en de gemiddelde Koerdische mensen waarbij ze de burgers doodden en moorden pleegden. De organisatie misbruikte de woede en de razernij die hiermede verband hield.
Maar hoe gaan we het probleem oplossen?
De remedie is door uit dit paradigma te stappen als een volk met het politieke etablissement die niet in de valkuil valt van de PKK. In een land waar het woord “Koerdisch” tot voor kort werd verbannen en waar de Koerden nog steeds geen aanspraak kunnen maken op allerlei van hun rechten, de enige manier om met bloedige organisaties als de PKK, die alleen op het consolideren van zijn kracht gericht is, om te gaan is door de rechten van de Koerdische burgers te erkennen zonder te proberen hen deel van onderhandelingen te maken. En wij, als de staat en het volk, zouden zelfs onze excuses moeten aanbieden aan hen voor de wreedheden waaraan ze onderworpen zijn geweest sinds the twintiger jaren. Het enige dat mijn aanstond tijdens de Koerdische opening was de legitimatie van de Koerdische identiteit en de empathie dat het publiek had voor de pijn van de Koerden. De mensen begrepen uit de onlangs onthulde documenten van de vieze oorlog in de recente jaren dat diepe structuren binnen de staat en de PKK, hand in hand, deze oorlog hebben lopen bekostigen omdat deze oorlog hen macht en economische voordelen biedt.
Fethullah Gülen maakte in een recent toespraak getiteld “Terreur en het lijden,” gepubliceerd op de website Herkul.Org , een aantal zeer belangrijke observatie. Ik zou graag een aantal van zijn uitspraken willen uitingen willen citeren:
“Toen hij aanbevelingen aan het doen was voor het vestigen van een universiteit met de naam Medresetü’z Zehra, in Van, tijdens de jaren van de constitutionele monarchie, zei Bediüzzaman [Said Nursi] Arabisch [als een academische taal] zou fard moeten zijn [verplicht], Turksh waajib [noodzakelijk] en Koerdisch djaiz [toegestaan], en dat alle drie de talen tegelijkertijd onderwezen zouden moeten worden. Hij verwees naar het Koerdisch als aanbevelenswaardig. Wij zijn er niet in geslaagd om dit uit te spreken. … Waarom was het Koerdisch niet toegestaan in de scholen? Het zou als een taal zijn ontwikkeld binnen jullie systeem. In dit grote land, de Verenigde Staten, spreken de Spanjaarden hun eigen taal en de Italianen die van hun. Jullie hebben ook het recht om jullie eigen scholen te openen waar jullie de Turkse taal kunnen aanbieden als een keuzevak. Niemand die hiertegen iets doet….”
(…)
“Allen die zich zorgen maken over ons land en onze mensen… zouden kalm moeten blijven en terughoudend moeten zijn bij onrust en provocaties, ze moeten ook vergeldingsacties zeer zeker vermijden. Dit probleem kan niet worden opgelost door reacties en leuzen, zoals ‘Martelaars sterven niet, vaderland is niet verdeelbaar.’ Degenen die de provocaties en de zaden van verdeeldheid verhinderd willen zien, kunnen hun opinies op vredige wijze uiten door solide en gezonde verslagen en verklaringen die doorgestuurd kunnen worden naar de autoriteiten als leidraad voor anderen.”
De Moslims zijn in de afgelopen negen jaar, het hoofd dynamiek geweest van de verandering in Turkije. Ze hebben hun banden met het nationalisme, militarisme en de status quo. Deze punten die door Gülen werden onderschreven zijn uitermate belangrijk. Hij identificeert op duidelijke en precieze manier de reden voor de problemen en adviseert de oplossing.
Dit is wat ik bedoel met een nieuw paradigma: het recht om in gelijkheid en vrijheid naast elkaar te bestaan. Het overgeven aan deze mentaliteit zal alle problemen oplossen. In deze droevige week, gaven de opmerkingen van Gülen mij hoop en troost.
Geschreven door Dr. Pim Valkenberg, Gürkan Çelik, Sophia Magazine
Inleiding: historische context
Dr. Gürkan Çelik
In dit artikel analyseren wij de bijdrage van Fethullah Gülen (1941) aan de interculturele en interreligieuze dialoog.[1] In een historische context willen wij stilstaan bij zijn belangrijke inspiratiebron in het Turkije van de twintigste eeuw: Bediüzzaman Said Nursi (1876-1960).[2] Nursi en Gülen worden gezien als twee prominente islamitische theologen en religieuze leiders zowel in hun geboorteland Turkije als in andere delen van de wereld en zijn bekend met hun inzet voor de samenwerking tussen de Abrahamitische godsdiensten[3]: jodendom, christendom en islam. Gülen’s bijdrage kenmerkt zich door een benadering waarin dialoog centraal staat en harmonie, interactie en verzoening tussen de ‘volkeren van het Boek’[4](joden, christenen en moslims) worden aanbevolen. Het meest opvallende in deze benadering is niet een denkwijze maar een activisme waarin dialoog voortdurend centraal wordt gesteld in alle contacten, handelingen en gedragingen.
Gülen’s dynamische interpretatie van de islam verenigbaar is met zowel traditie als moderniteit.
Dr. Pim Valkenberg
Fethullah Gülen, ook ‘Hocaefendi’ (gerespecteerde leraar) genoemd door diegenen die geïnspireerd zijn door zijn leer, stelt dat gemeenschappelijke aspecten tussen mensen belangrijker zijn dan verschilpunten; daarom stelt hij ook een dialoog voor tussen beschavingen, religies en culturen in plaats van de veel besproken Huntingtonse ‘botsing van de beschavingen’.[5] Gülen heeft zich ontwikkeld tot ‘pleitbezorger van de dialoog’[6] waarmee hij een alternatieve strategie wil schetsen voor Huntington’s paradigma van ‘botsing van beschavingen’. Vanuit een islamitische inspiratie zet hij zich sinds de jaren zestig in voor de dialoog tussen religies, culturen en levensbeschouwingen[7] die tevens in gesprek blijft met moderne realiteiten.[8] Ahmet Kuru stelt dat Gülen’s dynamische interpretatie van de islam verenigbaar is met zowel traditie als moderniteit.[9] Door veel moslims, eerst in Turkije en later ook in andere landen, wordt de beweging die de naam van Gülen draagt ervaren als een nieuwe manier om islamitische waarden uit te dragen in moderne samenlevingen en deel te nemen aan duurzame dialoog en samenwerking met mensen met een andere geloofsovertuiging en levensstijl. Vooral door middel van onderwijsinstellingen en dialoogcentra heeft deze beweging zich verspreid over vele landen in de Turkse diaspora in Europa, Noord-Amerika, Australië en Azië.[10]
Fethullah Gülen is in zijn benadering vooral geïnspireerd door Said Nursi, een islamitische theoloog uit Turkije die toenadering heeft gezocht tot het Vaticaan. Ook is rond Nursi een beweging tot stand gekomen die de naam van Nursi draagt. Hij richtte zich tot zijn 83-jarige leeftijd op het herleven van morele en spirituele waarden in Anatoliё (Aziatisch deel van Turkije) in het bijzonder en in de islamitische wereld in het algemeen. De Nursi-beweging is ontstaan in reactie op de processen van modernisering en secularisatie die zich in de republiek Turkije hebben voltrokken. Bron van inspiratie vormen de 130 religieuze geschriften van Nursi die zijn verzameld in de Risale-i Nur (Brief van het Licht). Deze beweging kan gezien worden als een reformistische (neo)mystieke beweging.[11]
“door wetenschap, godsdienst en spiritualiteit te combineren, kunnen wij onwetendheid, armoede en tweedracht overwinnen”
Beide figuren, Nursi en Gülen, streefden reeds naar een dialoog met christenen toen dit nog niet gebruikelijk was en trachtten op deze wijze de invloed van het materialisme te stuiten. In zijn Preek te Damascus die in 1911 gehouden is, en die later in het Turks gepubliceerd is, schreef Nursi dat “moslims en christenen samen een beschaving kunnen opbouwen waarin menselijke waardigheid, rechtvaardigheid en naastenliefde de norm zullen zijn. Dit is mogelijk wanneer zij hun wederzijdse relatie op liefde baseren. De tijd van vijandigheid is voorbij”.[12] De belangrijkste boodschap van Nursi was dat er een harmonie bestaat tussen het geloof in God enerzijds en de natuurwetenschappelijke inzichten die de mens heeft verworven anderzijds.[13] Terwijl Said Nursi in zijn Risale-i Nurvooral wil laten zien hoe de inzet voor dialoog en vrede zich kan beroepen op een basis in de Koran, staat bij Fethullah Gülen vooral de uitwerking ervan in de educatie voorop: “door wetenschap, godsdienst en spiritualiteit te combineren, kunnen wij onwetendheid, armoede en tweedracht overwinnen”. De educatieve filosofie van Said Nursi inspireerde Gülen tot het ontwikkelen van een modern en innovatief educatiemodel in Turkije. Gegeven het gebrek aan integratie tussen wetenschappelijke kennis en spirituele waarden introduceerden Gülen en zijn volgelingen een nieuwe stijl van educatie die deze twee elementen verzoent.[14]
Educatie ten behoeve van dialoog
Gülen besteedt ruime aandacht aan de rol van educatie ter bevordering van dialoog.[15] De scholen die op basis van Gülen’s inspiratie en inzet in het leven zijn geroepen, laten zien hoe onderwijs gebruikt kan worden om mensen te vormen die in staat zijn tot dialoog. Zijn opvatting van vorming en scholing is gericht op het ontwikkelen van voorwaarden voor het harmonisch samenleven en het in praktijk brengen van universele waarden, zoals solidariteit, tolerantie, erkenning van mensenrechten, en fundamentele vrijheid voor iedereen. Centraal daarbij staat dialoog als wederzijdse verrijking waarbij mensen kennis uitwisselen om elkaar zo te veredelen met respect voor de wezenlijke verschillen tussen volkeren, culturen en beschavingen. Het bereiken en in stand houden van een universele vrede door middel van dialoog is afhankelijk van de bijdrage van jonge generaties en hun kennis, scholing en sociale betrokkenheid.[16]
Midden in een regio waar regelmatig vermissingen plaatsvinden en wederzijds gedood wordt, leert deze school geïnspireerd door Gülen tolerantie en leert aan zowel moslim- als christenkinderen een goede verstandhouding met elkaar.
Dr. Thomas Michel schetst de rol van het onderwijs in Gülen’s benadering van dialoog als volgt: [17] zijn eerste persoonlijke ervaring met Gülen’s dialoogscholen dateert uit 1995, tijdens zijn verblijf op het zuidelijke Filippijnse eiland Mindanao. Hier hoorde hij van een school op ongeveer elf kilometer afstand van de hoofdstad. Op het bord boven de schoolpoort stond de volgende tekst: Filippijns-Turkse School van Tolerantie. Deze naam was voor Michel een verrassende keuze in Zamboanga, een stad waar de bevolking bestaat uit een even groot aantal moslims en christenen, midden in een regio waar fel wordt gevochten tussen Moro separatisten en de militaire macht van de Filippijnse overheid. De staf van de school bestaat uit moslims en christenen van Turkse of Filippijnse afkomst. Midden in een regio waar regelmatig ontvoeringen plaatsvinden, een guerrilla oorlog woedt, arrestaties worden verricht, waar vermissingen aan de orde van de dag zijn en waar wederzijds gedood wordt door militairen en opstandige milities’s, biedt deze school aan zowel moslim- als christenkinderen hoogstaand onderwijs waardoor kinderen een positieve manier van leven en een goede verstandhouding met elkaar leren. Thomas Michel geeft verder aan dat zijn collega’s aan het Ateneo de Zamboanga bevestigen dat de Filippijns-Turkse School van Tolerantie vanaf het begin diepgaande contacten onderhoudt en samenwerkt met de christelijke instellingen in de regio.
Gülen’s mensbeeld in de interreligieuze dialoog
Interreligieuze dialoog is volgens Gülen een noodzakelijke opdracht.[18] Om dialoog te kunnen verwezenlijken, moeten we het verleden achter ons laten, polemische argumenten negeren en voorrang geven aan gemeenschappelijke punten om zo de ander in zijn of haar eigenheid te kunnen accepteren en te kunnen delen in de context van de ander. De wereldwijde beweging die geïnspireerd is door Gülen vraagt moslims zich bewust te worden dat de islam de noodzaak van dialoog onderwijst en dat zij als moslims worden opgeroepen om vertegenwoordigers en getuigen te zijn van de universele genade van God. Om zijn gezichtspunten te staven, berust Gülen zich zowel op inzichten uit de sociale en exacte wetenschappen alsook op de islamitische traditie waarin Koranteksten, Hadithverslagen en de inzichten en overeenstemmingen van moslim geleerden (idjmaa) door de eeuwen heen samen komen[19]. Op deze manier laat hij zien dat tolerantie, liefde en compassie waarlijk islamitische waarden zijn, die moslims in de moderne wereld moeten uitdragen.[20] Vrede, liefde, vergeving en tolerantie vormen volgens Gülen de vier pilaren van de dialoog, overeenkomstig de essentie van de islam.[21] De overige aspecten noemt hij bijzaken. De beweging die met Fethullah Gülen wordt geassocieerd, probeert een dynamische interpretatie van de islamitische leer voor te staan die de gelovige naar werkelijke spirituele waarden als vergeving, innerlijke vrede, sociale harmonie, eerlijkheid en vertrouwen in God leidt. Gülen beperkt er zich echter in zijn geschriften en conversaties niet toe, moslims op te roepen de dialoog te zoeken en zich voor vrede in te zetten, maar hij betrekt ook niet-moslims bij de gesprekken over gemeenschappelijke idealen.
Gülen: “Door middel van onze dialoogactiviteiten moeten wij, handelend vanuit het beginsel in de Koran dat ‘vrede beter is’, binnen en buiten ons land zoveel mogelijk laten zien dat wij aan de kant van de vrede staan.”
In 1996 kreeg Gülen in Turkije grote bekendheid met zijn initiatieven op het gebied van tolerantie en interreligieuze dialoog. Er werd een dialoogplatform (Abant) opgericht waarin politieke en religieuze prominenten en intellectuelen vanuit uiteenlopende achtergronden tot elkaar kwamen. Ook buiten dit platform onderhield Gülen banden met religieuze leiders van verschillende religies en met andere leidende figuren in binnen- en buitenland. Concreet valt te denken aan de ontmoetingen met de gezant van het Vaticaan, de patriarch van de Orthodoxe christenen en de opperrabbijn van de Turkse Joden. In 1998 bracht hij een bezoek aan Paus Johannes Paulus II in het Vaticaan. Dit was een moedige daad, die Gülen veel kritiek heeft opgeleverd in zijn geboorteland. In een interview[22] dat hij na zijn bezoek gaf, verdedigde Gülen zijn gewaagde daad in termen van het streven naar wereldvrede. Hij stelde naar het voorbeeld van het gedrag van de profeet Mohammed te handelen, die voorwaarden voor vrede accepteerde die door zijn metgezellen als nadelig werden ervaren. In de vredige sfeer die door het verdrag van Hudaybiyya tot stand was gekomen, werden in de ogen van Gülen de deuren van het hart geopend voor islamitische waarheden.[23] In deze tijd moeten volgens Gülen het intellect en het hart van mensen opnieuw worden aangesproken, een onderneming die een vredige sfeer van wederzijds respect en vertrouwen vereist. Daarbij is hij er met zijn aanhangers niet op uit, land van andere volkeren te veroveren, maar is hij vastbesloten een bijdrage te leveren orde en harmonie in de oude wereld en aan de wereldwijde dialoog.
Gülen is ervan overtuigd dat werken aan dialoog en vrede vereist is om werkelijk uiting te geven aan een islamitische manier van leven. Door de Koran wordt dit voorgeschreven als ‘de betere weg’ die het beginpunt is van de dialoog en de voorwaarde om de maatschappij en de mensheid te dienen. “Door middel van onze dialoogactiviteiten moeten wij, handelend vanuit het beginsel in de Koran dat ‘vrede beter is’ (Al-Nisa, 4:128)[24], binnen en buiten het land zoveel mogelijk laten zien dat wij aan de kant van de vrede staan. Sterker nog, vrede is van wezenlijk belang voor de islam; oorlog is slechts bijkomstig en gebonden aan specifieke redenen en voorwaarden. In dit opzicht kunnen wij zeggen dat wij geen positieve bijdrage kunnen geven in naam van ons volk en de mensheid als we geen vredige omgeving tot stand kunnen brengen waarin iedereen in vrede en veiligheid kan leven.”[25]
Twee voorlopers in theologische dialoog: een christen en een moslim
Het is interessant om de opvattingen van Gülen over de rol van vergeving bij het stichten van vrede en dialoog te vergelijken met het soortgelijke gedachtegoed van Paus Johannes Paulus II (1920-2005).[26] In 2002 verklaarde de Paus dat vergeving eigenlijk op korte termijn verlies lijkt op te leveren, maar op lange termijn winst oplevert doordat het als oogmerk heeft het herstellen van beschadigde menselijke relaties. Daarentegen brengt geweld een ogenschijnlijke winst op korte termijn, maar verlies op lange termijn met zich mee. In zijn benadering van vrede en dialoog beroept Paus Johannes Paulus II zich op een verklaring die hij in de loop der jaren steeds weer heeft gegeven: ‘Vrede rust op twee zuilen: gerechtigheid en vergeving’. Het benadrukt dat beide elementen noodzakelijk zijn om ware vrede te bereiken. Hij is ervan overtuigd dat aandacht voor de een, zonder de ander, geen echte vrede kan voortbrengen. Het eerste element, gerechtigheid, is er op gericht het gedane kwaad te herstellen, onrechtvaardige behandeling te corrigeren, materieel bezit terug te geven, verkeerde beoordelingen recht te zetten. Het tweede element, vergeving, is gericht op het herstellen van de menselijke relaties, die in de strijd beschadigd en vernield zijn.
Gülen gaat zover te zeggen dat vrede, liefde, vergeving en tolerantie essentieel zijn voor de islam. Andere zaken zijn bijzaken.
In een van zijn artikelen moedigt Gülen moslims aan tot dialoog en tolerantie met soortgelijke woorden: “Ik wil graag benadrukken dat moslims niets zullen verliezen door dialoog, liefde en tolerantie uit te dragen. Moslims zoeken altijd de goedkeuring van God. Dat is de grootste winst van alles. In dat opzicht worden zaken die op sommige mensen als verlies zouden kunnen overkomen, door moslims als winst gezien, zoals andere gebeurtenissen schadelijk kunnen zijn, zelfs wanneer ze op het eerste gezicht zeer winstgevend kunnen lijken.”[27] Gülen gaat zover te zeggen dat vrede, liefde, vergeving en tolerantie essentieel zijn voor de islam. Andere zaken zijn bijzaken. Hoewel het toevlucht zoeken tot oorlog onder bepaalde omstandigheden soms gerechtvaardigd mag zijn, is deze ‘kleinere djihaad’ van het zwaard ondergeschikt aan de essentie van de islam die wordt samengevat met de begrippen vrede, liefde, vergeving en tolerantie. Gülen beschuldigt hen die oorlog en geweld voorstaan ervan dat zij zich laten misleiden door een te letterlijke interpretatie van de Koran waarin bijzaken tot hoofdzaken gemaakt worden.[28] Zij maken zich schuldig aan een oppervlakkige interpretatie van de Koran, zonder stil te staan bij de kernzaken die door de Koran worden aanbevolen.
Karakteristieken van Gülen’s dialoogbenadering
Wereldwijd is een toenemende aandacht waar te nemen voor dialoog tussen verschillende culturen, religies en beschavingen. In dit proces kunnen we veel leren van Gülen’s benadering van dialoog en van zijn dialoogactiviteiten. Zijn oproep tot universele vriendschap, en tot het naleven van humanitaire waarden van vrede, tolerantie, dialoog en wederzijds begrip heeft op vele plaatsen gehoor gevonden.[29] Gülen wordt bekritiseerd vanuit twee tegenstrijdige kampen. Nationalisten verwijten hem dat hij religie tot een publieke factor maakt, hetgeen strijdig is met de secularistische ideeën van Mustafa Kemal Atatürk; Islamisten verwijten hem dat hij buigt voor de dominante invloed van het Westen en zo de harten van de Turkse jeugd opent voor buitenlandse en met name Christelijke invloed. Boven hebben we gezien hoe Gülen zich verdedigt met een beroep op de lange termijn en het voorbeeld van de Profeet bij het verdrag van Hudaybiyya. Hoewel hij bekritiseerd wordt om zijn gerichtheid op dialoog en zijn openheid voor niet-islamitische bronnen wordt hij door velen beschouwd als een vredestichter die dialoog, interactie, onderwijs en spiritualiteit centraal stelt in zijn leven. Omdat de bijdrage van Fethullah Gülen aan de dialoog tussen moslims en christenen in de context van Abrahamitische samenwerking meer en meer zichtbaar wordt in het westen, kan een grondige analyse van Gülen’s benadering van dialoog en van de religieuze bronnen die hij daarbij benut tevens bijdragen tot meer inzicht in interreligieuze omgangsvormen in de steeds pluriformer wordende westerse samenlevingen. Op die wijze kan tegelijkertijd een interactie ontstaan tussen theologisch onderzoek enerzijds en sociologische gezichtpunten anderzijds.
Fethullah Gülen kan worden gekarakteriseerd als een activist en een voorloper in dialoog en vrede die vooral door zijn onvermoeibare inzet op het gebied van educatie wegen gevonden heeft tot betere verhoudingen tussen volkeren en religies. In verschillende geschriften[30] stelt Gülen dat de vrede van deze steeds kleiner wordende wereld ligt in het respecteren van alle verschillen door ze te beschouwen als deel van de menselijke natuur en door zorg te dragen voor waardering en respect. Gebeurt dit niet, dan is het volgens hem onvermijdelijk dat de wereld terechtkomt in een vloedgolf van conflict, strijd, gevechten en de meest bloedige oorlogen die tot de eigen ondergang leiden. Zijn theorie is af te leiden uit zijn praktijk en dialoogactiviteiten. Hij heeft de overtuiging dat zonder kennis van elkaar geen dialoog, vrede en verzoening tot stand kunnen komen. Gülen sluit hiermee aan bij een islamitische traditie die stelt dat onwetendheid de wortel is van alle kwaad. Opmerkelijk is dat Gülen een verband legt tussen onvrede en onwetendheid. Hij stelt dat door onderwijs en geestelijke scholing een vruchtbare voedingsbodem voor dialoog en vrede tot stand gebracht kan worden.
De kern van Gülen zijn boodschap inzake dialoog: “Wees zo verdraagzaam dat je boezem zo wijd wordt als de oceaan. Raak vervuld met geloof en voel liefde voor de mens. Laat er geen bedroefd hart zijn waarin je niet geïnteresseerd bent of waarnaar je de hand niet hebt uitgereikt.”
Een ander opvallend kenmerk van Gülen’s dialoogmethodiek is dat hij begint bij zijn nabije omgeving en vervolgens zoekt naar verbreding van zijn activiteiten in een wijdere omgeving. In dat kader heeft hij in zijn geboorteland Turkije menig religieus leider bezocht en ontvangen om samenspraak en tolerantie te bevorderen. Hij is steeds bereid om zijn boodschap en gedachten inzake dialoog te delen met alle groeperingen en alle lagen van de samenleving. Tegelijk verklaart zijn bijzondere gerichtheid op intellectuelen en religieuze leiders in belangrijke mate het succes van zijn dialoogbenadering. Door middel van zijn beweging nodigt Gülen niet-moslims uit om verder te kijken dan het beeld van de islam dat ons door de media en door vele politici ook in Nederland voortdurend wordt voorgehouden: “Iemand wiens kennis van de islam zich beperkt tot de dagelijkse krantenkoppen, zou kunnen geloven dat de islam terrorisme, zelfmoordaanslagen, onderdrukking van vrouwen en haat van iedereen buiten de eigen gemeenschap voorschrijft”.[31] De beweging die met Fethullah Gülen wordt geassocieerd probeert echter een interpretatie van de islamitische leer voor te staan die de gelovige naar werkelijke spirituele waarden als vergeving, innerlijke vrede, sociale harmonie, eerlijkheid en vertrouwen in God leidt. De waarden die Gülen ons voorhoudt op grond van zijn kennis van bronnen en traditie van de Islam roepen niet alleen moslims op om de dialoog te zoeken en zich voor vrede in te zetten, maar zijn ook voor vele niet-moslims herkenbaar als oriëntatiepunten bij een discussie over gemeenschappelijke idealen en harmonieus samenleven.
Verder meent Gülen dat oprechte dialoog, wederzijdse acceptatie en universele vrede slechts bereikt kunnen worden door degenen die gericht zijn op dialoog, die de diversiteit van het multiculturalisme als rijkdom beleven, die ruime aandacht besteden aan de realiteit van maatschappelijke pluriformiteit en die zuiver, respectvol, empathisch en tolerant zijn en zich openstellen voor gemeenschappelijke humanitaire waarden en inspiraties. De kern van zijn boodschap inzake dialoog verwoordt Gülen zelf in de volgende uitnodiging: “Wees zo verdraagzaam dat je boezem zo wijd wordt als de oceaan. Raak vervuld met geloof en voel liefde voor de mens. Laat er geen bedroefd hart zijn waarin je niet geïnteresseerd bent of waarnaar je de hand niet hebt uitgereikt.”[32]
Noten
[1] De Roemeense commissie van UNESCO heeft Fethullah Gulen geëerd in 2005 met een prijs voor zijn bijdragen aan tolerantie en dialoog (www.fgulen.com, 26.10.2005).
[2] The Muslim World: Special Issue. Juli 2005, vol. 95, Issue 3, pp. 325-471. M. Enes Ergene, Gülen Hareketinin Analizi: Gelecegin Modern Caga Tanikligi. Istanbul 2005.
[3] Pim Valkenberg, Ertürk Alasag, Greco Idema, Janneke Teunissen & Carla Robertson (red.). In de voetsporen van Abraham. Budel 2004.
[4] De term “volkeren van het Boek” of Ahl al-kitab wordt in de Koran 24 keer genoemd, in het bijzonder in verband met christenen en joden. Een deel van deze verzen nodigt de ‘volkeren van het Boek’ uit tot gemeenschappelijke uitspraken tussen moslims en henzelf (Qur’an 3.64). Een ander deel van deze verzen laat zien dat er een grote nabijheid bestond tussen moslims en christenen (Qur’an 5.82).
[5] Samuel P. Huntington, The clash of civilizations and the remaking of world order, London 1998.
[6] Advocate of Dialogue: Fethullah Gülen. Compiled by Ali Unal & Anphonse Williams, Fairfax VA 2000; Gurkan Celik, Paul Cobben, Joannemie van Dijk & Pim Valkenberg (red.), Voorlopers in de Vrede. Budel 2005.
[7] M. Fethullah Gülen, Kirik Testi [Broken Jug], Istanbul 2005. Deze bundel bevat zijn recente speeches; Kerim Balci, “Commentary on Analysis of Tolerance Process”, Zaman, 01.03.2005.
[8] M. Hakan Yavuz & John L. Esposito (eds). Turkish Islam and The Secular State. The Gülen Movement. Syracuse N.Y., 2003.
[9] Ahmet T. Kuru, “Fethullah Gülen’s Search for a Middle Way Between Modernity and Muslim Tradition.” In: M. Hakan Yavuz & John L. Esposito (eds), Turkish Islam and the Secular State, pp. 115-130.
[10] Bekim Agai. Zwischen Netzwerk und Diskurs: Das Bildungsnetzwerk um Fethullah Gülen (geb. 1938): Die flexible Umsetzung modernen islamischen Gedankenguts, Schenefeld 2004.
[12] Said Nursi. The Damascus Sermon. Istanbul 1996, p. 49.
[13] Said Nursi. The Essentials of the Rilale-i Nur. Izmir, 1999; The Words, Izmir, 1997; The Letters, Izmir, 1998; zie ook Herman de Ley, 2004.
[14] Thomas Michel s.j., “Sufism and Modernity in the Thought of Fethullah Gülen.” The Muslim World, 95 (2005) 342-58; M. Fethullah Gülen, Towards the Last Paradise. London 1996; Osman Bakar “Gulen on Religion and Science: A Theological Perspective”. The Muslim World, 95 (2005), pp. 359-72.
[15] Bekim Agai. “The Gülen Movement’s Islamic Ethic of Education”. In: Critique 11 (1), 2002, pp. 27-47.
[16] Gurkan Celik & Saniye Celik. “De rol van educatie ten behoeven van dialoog”, in: de Cascade (2), 2005, pp. 28-30. Utrecht.
[17] Thomas Michel,s.j. “Gülen as Educator”, in: M. Hakan Yavuz & John L. Esposito (eds), Turkish Islam and the Secular State, pp. 69-84.
[18] Zie Advocate of Dialogue: Fethullah Gülen, pp. 244-5.
[19] Naast de Koranteksten en de Hadithverslagen zijn Mewlana Djaladdin Roemi, Ahmed Yasawi, Yunus Emre en Bediüzzaman Said Nursi de voornaamste inspiratiebronnen van Gülen’s inzichten over dialoog en tolerantie.
[20] Selcuk Camci & Kudret Ünal, Fehullah Gulen’in Konusma ve Yazilarinda Hosgoru ve Diyalog, Izmir 1999, pp. 104-110.
[21] M. Fethullah Gülen, Toward a Global Civilization of Love & Tolerance. London 2004; Id., Love and The Essence of Being Human. Istanbul 2004.
[22] Suat Yildirim, “Fethullah Gulen’s Meeting with the Pope”, Zaman 11-12.4.1998; “Fethullah Gulen on His Meeting with the Pope”. Aksiyon 14.2.1998.
[25] Id., Gülen, Love and the Essence of Being Human, p. 172.
[26] Vergelijk Thomas Michel s.j., “Twee voorlopers in de vrede: Paus Johannes Paulus II en M. Fethullah Gülen”, in: Voorlopers in de vrede, pp. 31-46.
[27] M. Fethullah Gülen, “The Necessity of Interfaith Dialogue: A Muslim Perspective”, in: The Fountain 3 (2000), nr. 31, pp.4-9. Ook in: Love and the Essence of Being Human, p. 174.
[28] Id., Gülen, Love and the Essence of Being Human, p. 168.
[29] Zeki Saritoprak & Sidney Griffith, “Fethullah Gülen and the ‘People of the Book’: A Voice from Turkey for Interfaith Dialogue”. The Muslim World 95 (2005), pp. 329-340.
[30] M. Fethullah Gülen, Toward a Global Civilization of Love & Tolerance; Suat Yildirim, “Fethullah Gulen’s Meeting with the Pope”. Zaman, 11-12.4.1998.
[31] Ergun Capan Terror and Suicide Attacks: An Islamic Perspective, Istanbul 2004.
[32] M. Fethullah Gülen. Pearls of Wisdom, New Jersey 2005, p. 75.
