Begin het jaar 2000 werd Turkije gewaardeerd als een moslimland dat stappen ondernam richting meer democratie. In 2002 kwam de huidige regeringspartij AKP aan de macht en voerde hervormingen door conform de democratische normen van de EU en op het gebied van mensenrechten maakte het land belangrijke stappen.
Deze democratische hervormingen hebben helaas niet lang geduurd. Na enkele jaren werden de hervormingen stopgezet en na de overwinning van de derde verkiezing in 2011 maakte de voormalige premier, nu de huidige president, Erdogan een bocht van 180 graden. Sindsdien volgt het land een toenemende autoritaire koers en vormt het geen voorbeeldfunctie meer voor andere moslimlanden.
Sommige mensen kunnen de laatste negatieve ontwikkelingen in Turkije opvatten als bewijs dat islamitische waarden en democratie niet met elkaar stroken. Echter dit zal een onjuiste redenering zijn.
Ondanks het feit dat de huidige Turkse regering de indruk geeft de islamitische waarden te omarmen, staan de handelingen van deze macht lijnrecht tegenover de islamitische fundamentele waarden. De islamitische basiswaarden zijn niet gerelateerd aan het gebruik van een bepaalde kledingsstijl of religieuze slogans. De fundamentele waarden van de islam aangaande het besturen zijn; respecteren van de rechtsstaat en de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, verantwoording afleggen van de machthebbers en de bescherming van de fundamentele rechten en vrijheden van ieder mens. De ondemocratische ervaringen van Turkije zijn het gevolg van het niet respecteren van de islamitische waarden.
De Anatolische bevolking is multicultureel. Burgers die een soennitische, alevitische, Turkse, Koerdische, een andere etnische, moslim, niet-moslim, religieuze of seculiere levensstijl er op nahouden hebben uiteenlopende ideologieën en overtuigingen. Iedereen dwingen om het zelfde te zijn en te denken is een nodeloze inspanning en respectloos tegenover de mensheid. In dit kader dient men respectvol te zijn tegen ieder burgers gevoelens, denkwijze, levensfilosofie of wereldbeeld. Participerende democratie waar geen meerderheid of minderheid de andere probeert te verdringen is de meest geschikte regeringsvorm voor een dergelijke multiculturele samenleving. Hetzelfde kan ook gezegd worden voor Syrië, Irak en andere buurlanden.
Zowel in Turkije als in verschillende landen hebben in de geschiedenis verschillende despotische regeringsleiders de macht gegrepen door bevolkingsgroepen tegen elkaar op te zetten. Ongeacht religieuze overtuigingen en opvattingen moeten burgers bijeen kunnen komen om hun universele rechten en vrijheden in bescherming te nemen en zich op een democratische manier kunnen verzetten tegen degenen die deze rechten schenden.
Zich kunnen uiten tegen onderdrukking is een democratisch recht, een burgerschapsplicht en een religieuze plicht voor gelovigen. De koran stelt dat mensen niet moeten zwijgen tegenover onrechtvaardigheid: “O jullie die geloven! Wees degenen die gerechtigheid handhaven en alleen tot Allah getuigen, zelfs al is het tegen jullie zelf, jullie ouders en jullie naaste verwanten.” (4: 135).
Vrijheid van leven en vrijheid van meningsuiting zijn fundamentele vrijheden. Dit naleven zonder anderen schade te berokkenen, maakt de mens een echt persoon. Vrijheid is een recht dat door de Barmhartige aan mensen wordt toegekend. Een persoon die beroofd is van zijn vrijheid leeft geen menselijk leven in de werkelijke zin.
In tegenstelling tot wat ‘islam-politici’ beweren, is de islam geen ideologie met betrekking tot een regeringsvorm of bestuur. Het is een religie. In verband met het besturen kunner er wel islamitische principes voorgeschreven zijn, maar deze vormen een klein gedeelte van wat islam inhoudt. Het terugdringen van de islam tot een politieke ideologie is een misdaad tegen de geest van de islam.
Degenen die opvattingen hebben over de staatsvisie van de islam, hebben steeds fouten begaan tegen deze drie punten: Ten eerste verwarden zij de islam die beschreven is in de koran én volgens de Soennah met de historische ervaringen van de moslims. Het is belangrijk met kritische oog te kijken naar de historische ervaringen van moslims en de gemaakte beslissingen, dit tegen het licht van de islam te houden en na te zien naar de naleving van de mensenrechten, de democratie en sociale inclusie en steeds oplossingen te introduceren voor de problemen in de moslimwereld. De tweede fout is het selectief overnemen van sommige vertalingen van de koran en hadiths om zo eigen gelijk te halen en eigen opvattingen op te leggen. De geest van de koran kan alleen achterhaald worden met een holistische benadering. De derde fout wordt gemaakt door te suggeren dat democratie en religie onverenigbaar zijn, dat religie enkel voor Allah en democratie voor het volk is. Religie reguleert eveneens de sociale interacties tussen de gelovigen. Voor de moslims is er geen twijfel dat Allah de Almachtige alle dingen in kosmologische termen domineert, maar dit wil niet zeggen dat we geen wil en voorkeuren hebben of dat God dit niet in aanmerking neemt. Het feit dat het volk de macht heeft, wil niet zeggen dat de macht van Allah ontnomen is, maar dat dit door Allah wordt toevertrouwd aan het volk.
Bovendien is het de opdracht van de Staat om fundamentele rechten en vrijheden van de burgers te waarborgen en gerechtigheid en vrede te handhaven. De Staat is op zich geen doel, maar een hulpmiddel dat mensen helpt geluk te bereiken in het leven en het hiernamaals. De Staat staat dicht bij de overtuigingen en waarden van zijn burgers. De term islamitische staat is op zichzelf tegenstrijdig omdat theocratie vreemd is aan de geest van de islam. De staat, die het resultaat is van een sociaal contract tussen mensen, is uiteindelijk samengesteld uit mensen en is dus niet louter te beschrijven als islamitisch of heilig.
Democratie in de wereld komt in verschillende vormen voor. Aan basis van die verschillen ligt het streven naar het democratisch ideaal dat inhoudt dat een groep geen druk uitoefent op een andere groep, wat ook een islamitisch ideaal is. Het principe van de gelijkheid is er omdat Allah de mens eerbaar heeft geschapen en men deze als een kunstwerk dient te respecteren. Gelet op het geheel, merken we op dat participerende democratie of republikeinse bestuursvormen geschikter zijn voor de geest van de islam dan de bestuursvormen monarchie en oligarchie.
Het huidige bestuur in Turkije lijkt meer op een oligarchie dan een democratie.
Hoe kwam dit tot stand?
President Erdogan heeft zijn positie als staatshoofd misbruikt; hij heeft kapitaalbezitters naar zich toe getrokken, zijn nabije omgeving verrijkt en hiermee de ooit veelbelovende democratie in Turkije de verkeerde richting ingesleurd. Hij trachtte zijn macht verder te monopoliseren door een publieke opinie te creëren; ik en alle sympathisanten werden vijanden van de Staat verklaard en verantwoordelijk gesteld voor alle kwaad in het recente verleden van het land. Deze voorvallen zijn typische voorbeelden van hoe men van iemand of van een groep een zondebok maakt.
Na de lancering van de heksenjacht richtte hij zich eerst op dissidenten, inclusief de sympathisanten die zich toewijdden aan vrede en verdraagzaamheid. Later werden de milieuactivisten, journalisten, academici, Koerden, Alevieten, niet-moslims en sommige vrome moslimgroepen die kritiek hadden op Erdogan’s beleid getroffen. Velen werden op onterechte manier ontslagen, gevangengenomen, gefolterd en ontvreemd van bezittingen.
Duizenden sympathisanten die aan de vervolgingen ontsnapten, zochten hun toevlucht in verschillende landen over de wereld waaronder Frankrijk. Hetgeen hen toevalt is integreren in de samenleving, bijdragen aan de oplossingen voor sociale problemen en het bestrijden van radicale interpretaties over de islam in Europa.
In Turkije kan het hebben van sympathie jegens een persoon of groep reden genoeg zijn om te vervolgen. Het aantal slachtoffers neemt elke dag toe. Meer dan 150.000 burgers werden onterecht ontslagen, meer dan 200.000 werden gearresteerd en meer dan 80.000 werden gevangengezet. Van degenen die vluchten voor de politieke vervolgingen, worden hun paspoorten geblokkeerd. Dit is een schending van de fundamentele mensenrechten zoals die gekend zijn door de Verenigde Naties. Ondanks de verschillende militaire coups die Republiek Turkije kende sinds de oprichting in 1923, maakte het land een moeilijke maar zekere vooruitgang richting democratie. De acties van de huidige regering schaden het aanzien van Turkije in de internationale arena. Het duwt Turkije onder de categorie van landen die vijandigheid uitstralen tegenover van vrijheiden; burgers die hun democratische recht gebruiken en kritiek uiten worden gevangen. Het bestuur lijkt alle diplomatieke missies, menselijk kapitaal en materiële middelen gemobiliseerd te hebben om de sympathisanten over de hele wereld lastig te vallen, te achtervolgen en te ontvoeren.
Op de democratische eisen van de burgers lijkt de regering in de recentste jaren geen gehoor aan te geven. De onderliggende reden hiervoor zou de bezorgdheid over de economische stabiliteit kunnen zijn. Als we echter verder kijken dan gisteren kunnen we zien dat er een historische reden voor is.
Hoewel het ideaal van de Turkse Republiek een democratisch bestuur is, zijn er geen systematische inspanning ondernomen om democratische waarden onder het volk te implementeren. Gehoorzaamheid aan een machtige leider is altijd een belangrijke pijler geweest. Militaire staatsgrepen, die bijna elke tien jaar plaatsvonden, gaven de democratie geen kans om zich volop te ontwikkelen. Burgers zijn vergeten dat de Staat bestaat voor de burgers en niet de burgers voor de Staat. Men kan vaststellen dat president Erdogan geprofiteerd heeft van deze gemeenschapspsychologie.
De democratie van Turkije ligt mogelijk in een coma als gevolg van het huidige regime, maar ik heb hoop. Vervolging is nooit langdurig geweest. Ik ben van mening dat Turkije op een dag zijn weg terug zal vervolgen richting democratie. Er moeten echter enkele maatregelen genomen worden om democratie te laten wortelen voor lange termijn.
Allereerst is het noodzakelijk om het leerplan te herzien. Gelijkheid van burgers voor de wet, fundamentele mensenrechten en vrijheden moeten jongeren in hun vroege schooljaren te zien krijgen zodat zij kunnen opgroeien als beschermers van deze waarden. Ten tweede is er behoefte aan een nieuwe grondwet die de fundamentele mensenrechten beschermt zoals die gekend is in het mensenrechtenverdrag van de Verenigde Naties waar noch een minderheid noch een meerderheid de andere onderdrukt. Om een evenwicht te handhaven en eventuele schendingen van het regime te voorkomen is het noodzakelijk dat het maatschappelijk middenveld en de vrije media door de grondwet gewaarborgd worden. Ten derde moeten opinieleiders democratische waarden en handelingen benadrukken.
Democratie en mensenrechten in Turkije is momenteel in stand-by. Het ziet eruit dat Turkije als moslimland een historische kans heeft gemist om democratische standaarden op EU-niveau te handhaven.
De leiders van een samenleving zijn als room boven vloeistof. De aard van de vloeistof is gelijk aan de aard van de room. Melkroom wordt afgeroomd van melk en yoghurtroom wordt afgeroomd van yoghurt. De leiders van een samenleving weerspiegelen, zo niet altijd met 100%, de overtuigingen en waarden van de samenleving in het algemeen. Ik hoop en bid dat de pijnlijke gebeurtenissen in de moslimlanden aanleiding geven tot een collectief bewustzijn en hieruit democratische leiders en regeringen ontstaan die voorstanders zijn van vrije en eerlijke verkiezingen en alle fundamentele mensenrechten en vrijheden verdedigen.
Hoofdredacteur Ekrem Dumanli van de grootste krant van Turkije, Zaman, werd door de politie opgepakt op verdenking van terrorisme. Als bewijs werd door de rechter twee opiniestukken en een nieuwsartikel in de krant Zaman aangewezen. Vanwege onvoldoende bewijs werd kort na zijn arrestatie Dumanli vrijgelaten en sprak in het openbaar. Hieronder kunt u delen van zijn toespraak in het Nederlands lezen.
“Er is een theater gaande in Turkije, zoals ook jullie van dichtbij kunnen waarnemen. Om hun eigen schaamte, hun eigen zonden en hun eigen wanpraktijken te verbergen hebben ze de krant ‘Zaman’ en televisiezender ‘Samanyolu’ als doelwit gekozen. Om persvrijheid in te perken en te bedreigen, hebben ze een politie inval gepleegd op het gebouw van Zaman. Ze hebben een hoofdredacteur van een krant gearresteerd. Het doel was duidelijk. Om hun eigen fouten/schaamtes te verbergen hebben ze de vaderlandslievende burgers opgeofferd. Ik treur niet voor de in bewaring stelling. Ik treur wel voor de wond die de persvrijheid in mijn land heeft opgelopen. Degenen die mij beschuldigen voor een terreurgroep lid beschuldig ik voor hetzelfde. Degenen die de ‘Zaman’ krant beschuldigen voor het doen van terreur publicaties beschuldig ik voor hetzelfde. Vrees voor Allah. Voor iemand die al 20 jaar journalist is, die in zicht van iedereen leeft, voor mijn collega’s, voor mijn vrienden die uitgemaakt worden voor terreurgroep, die mensen dit doen ongeacht of ze journalisten, politicussen of de koning zijn, ik beschuldig ze met hetzelfde.
We hebben openlijk gezegd dat we niet bang zijn voor een inbewaringstelling. We zijn niet bang om in de gevangenis te gaan. Als we de doodstraf krijgen gaan we erheen alsof we naar een bruiloft gaan. Als iedereen zwijgt zwijgt de pers niet. Als de iedereen vreest zal de media niet zwijgen. Als de media vreest, zal Zaman niet zwijgen. Bij de politiebureau en de gerechtsgebouw hebben we hetzelfde gezegd. Als we schuldig zijn prima. Als dit ons leven of vrijheid gaat kosten vinden we het prima. Weten jullie waarom we dit zo makkelijk zeggen? Want we zijn niet schuldig. We staan bij niemand in het krijt. Er is geen een handeling van ons te vinden tegen de wet in. Aldus, we zullen niet buigen voor tirannen.
We hebben van buitenaf geen instructies ontvangen. Als we dat wel hadden ontvangen zouden we niet op de politiebureau belanden. Degenen die wel instructies kregen zijn nu hun sigaar aan het roken. Ze zitten nu in hun villa’s, jachten aan het heersen. Laat ze maar heersen. Wij zullen niet met instructies schrijven en praten. Er is geen concreet iets, het is er echt niet.
De vragen die de Officier van Justitie stelde was een komedie. Jullie hebben die vragen ook gezien. Een columnist heeft dit geschreven, heb jij de instructies gegeven? Mijn collega’s, ik vraag het aan jullie, wie schrijft nou met instructies. Waarom verwarren jullie jezelf met ons. We hebben geen omgekochte schrijvers. We hebben geen schrijvers die jullie kunnen huren. Terwijl de hoofdredacteur van (Ertugrul Ozkok) ‘Hurriyet’ ook over hetzelfde onderwerp heeft geschreven. Hoe kan het nieuws maken van een gesprek op internet, een commentaar maken op dat betreffende gesprek gelieerd worden aan een samenwerking met een terreurgroep. Justitioneel gezien is dit onlogisch. Aldus hebben we geen schuld. Als er geen schuld wordt er schuld gefabriceerd. Als laatst heb ik tegen de Officier van Justitie gezegd: “Is de reden van al deze behandelingen twee opiniestukjes en een nieuwsbericht? ‘Ja’ heeft hij geantwoord. Leg jullie handen op jullie harten, omdat er twee opinies zijn geschreven – er is trouwens niks te verwijten op deze opinies- hebben jullie een hoofdredacteur dagenlang in politiebureau’s en gerechtsgebouwen laten lijden?
Ik dank de journalisten, media-bestuurders en academici die mij tijdens deze proces hebben gesteund. Er bestaan nog dus dappere mensen. Ik heb het tegen mijn collega’s die ‘ik wacht wel tot alles eindigt’ denken en onder de tafel schuilen. Jullie kunnen niet voor altijd onder de tafel schuilen. Als dit land zich overgeeft aan despotisme, dan zal elk burger de gevolgen moeten accepteren. We gaan niet buigen voor despotisme. We gaan niet buigen voor tirannie. We zetten geen stap terug van democratie. We zetten geen stap terug van vrijheid. We geven ons niet over aan Yezid’s. Alstublieft, ik spreek de Turkse burgers toe die links, rechts, democraat, liberaal, AKP-stemmers of niet, CHP-stemmers of niet, MHP-stemmers of niet zijn; Democratie en vrijheid van meningsuiting zit onder serieuze bedreiging. Waak voor jullie krant, schrijvers en media. Want despotisme heeft geen halte waar die stopt. Degenen die van Turkije een vijfdewereldland willen maken, een geheime dienst Staat van willen maken, een land wil maken met niet-opgeloste moorden. Kijk naar deze plein en weet je plaats. Niemand zal zich overgeven. In dit land zal geeneen ideologie, links of rechts zich overgeven aan despotisme. Ik dank iedereen die hier zijn gekomen, en de mensen vanuit de hele wereld, die hun steun met geduld hebben betoogd.
Wat is de schuld van Hidayet. Als dit een schuld is dan moet elke scenarist of acteur gearresteerd worden. Dat je fictieve dingen als echt interpreteert en ook nog hiervanuit een terreurgroep uithaalt. Dit een schaamte voor het recht. De geschiedenis zal dit niet wissen.
Ik ben vrijgelaten omdat ik geen schuld heb, het recht heeft gezegevierd maar het mist iets. De behandeling tegen Samanyolu en Zaman is verkeerd. De arrestatie van meneer Hidayet is verkeerd. Vrees voor Allah. Je gaat toch niet een TV-kanaal bestuurder arresteren vanwege een scenario van een serie.
Als wij hand in hand zijn gegaan met hun, hebben we dit gedaan omdat we dachten dat ze democratie en vrijheid hoog in het vaandel hadden. Omdat we dachten dat ze gaven voor dit land. Omdat we dachten dat ze democratische hervormingen zouden doorvoeren. De mensen met wie we hand en hand liepen vinden het raar dat na de ondemocratische handelingen van hun, wij dit niet meer doen. Dit verbaast mij. Stonden we niet naast jullie toen jullie voor democratie stonden? Stonden wij niet naast jullie toen jullie gingen hervormen? Hebben wij jullie niet gesteund in de weg naar de Europese Unie? Waar wanpraktijken, nepotisme, vrijheidsbeperking is, zijn wij er niet. We zullen hardop zeggen dat we dit niet accepteren. Is dit een misdaad? Sinds gisteren werden we hiervoor geapplaudiseerd. Sinds gisteren werden we behandeld als waardige journalisten. Nadat we hebben gezegd dat er sprake is van wanpraktijken en dat we dit niet accepteren zijn we uitgemaakt voor terroristen. Wat is dit voor incoherentie en valsheid. In dit land word er geen stap teruggezet van democratie, vrijheiden, vrijheid van meningsuiting, rechtvaardigheid en dapperheid. De bangen kunnen vluchten. Maar als er nog leven is deze lichaam zal niet ik en ook niet mijn collega’s van Zaman zwijgen.
Sinds een jaar is er zowel in Turkije als daarbuiten veel te doen rondom Fethullah Gülen en de Gülenbeweging. Nadat er op 17 december 2014 de massale corruptie in Turkije bekend is geworden, welke tot het opstappen van vier ministers heeft geleid, wordt corruptie ontkent door president Erdogan en spreekt hij van een complot van externe en interne vijanden. Europa, Israël en de Verenigde Staten zouden samen met de Gülenbeweging, die de interne vijand moet voorstellen, tot doel hebben om Erdogan omver te werpen. Sindsdien is er in Turkije een hetze gaande waarbij verschillende beschuldigingen aan het adres van Gülen en de Gülenbeweging gedaan worden. De meest recente beschuldiging is dat de Gülenbeweging een terroristische netwerk zou zijn.
Deze aantijging is opmerkelijk aangezien Gülen juist al decennia zich inzet voor dialoog en internationaal erkend is voor zijn inspanning. Zo verklaarde TIME magazine in 2013 Fethullah Gülen als één van de meest invloedrijke geestelijken vanwege het verspreiden van een boodschap van tolerantie.
Om beter te begrijpen wat er gaande is, volgt hieronder een overzicht van verschillende artikelen:
In één van de meest bekende nieuwsbladeren van Duitsland, de Süddeutsche Zeitung (SZ), verscheen 13 december 2014 een interview met de islamitische geleerde Fethullah Gülen. Het gerenommeerd nieuwsblad die dagelijks een half miljoen lezers heeft, is een toonaangevend blad in Duitsland.
Christiane Schlötzer, die 7 jaar Turkije-correspondent is geweest voor de SZ, heeft middels dit interview Fethullah Gülen zijn mening gevraagd over de recente antidemocratische ontwikkelingen in Turkije, het corruptieonderzoek welke Erdogan als een ‘poging tot staatsgreep’ en ‘terrorisme’ beschouwt, Erdogan zijn 1000-kamers tellende paleis, ‘de lange arm van Ankara’ en nog meer onderwerpen.
Enkele fragmenten uit het interview met de islamitische geleerde Fethullah Gülen:
Christiane Schlötzer: Voorheen steunde u het partij van Erdogan. Wat is er nu veranderd?
Fethullah Gülen: Bij de oprichting gaf de AKP aan zich hard te zullen maken voor democratie, mensenrechten, lidmaatschap van de Europese Unie, corruptiebestrijding, tegengaan van discriminatie en economische vooruitgang. In hun eerste jaren deed de AKP daadwerkelijk pogingen om die standpunten in praktijk te brengen en door deze inspanningen zijn zij ook gesteund door sympathisanten van de Gülenbeweging. Echter werden er na de verkiezingen van 2011, toen de AKP voor de derde keer aan macht kwam, stappen ondernomen die in strijd waren met het democratisch beleid waar ze zich eerder voor hadden ingezet.
“Wat valt er anders te zeggen dan: ‘Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt hem wel.'”
De onderdrukking van de media, bovenmatige zeggenschap van de Turkse Veiligheid en Inlichtingendienst, in praktijk brengen van de methodes die in het verleden werden gebruikt door de Stasi in Oost-Duitsland, het niet in acht nemen van rechterlijke uitspraken, de manier van aanpak tegenover demonstranten die hun ongenoegen uitten binnen een democratisch kader en hiernaast vertoonde de AKP nog vele andere handelingen die een democratische ineenstorting genoemd kan worden. Nu word ik als vijand beschouwd door de Turkse overheid. Door deze lijn te volgen kunnen de corruptieschandalen gedekt worden en een autoritaire staat opgericht worden. Wat valt er anders te zeggen dan “Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt hem wel.
U bent samen met Erdogan medeverantwoordelijk geweest voor de vermindering van de politieke invloeden van het leger. Zijn deze inspanningen nu verleden tijd?
In het verleden hebben legerofficieren vier keer een staatsgreep gepleegd waarna gekozen regeringen omver zijn geworpen. Als gevolg hiervan werden er tienduizenden mensen ondervraagd, gevangen genomen en velen van hen zelfs gemarteld. Gedurende de kandidaatschap van Turkije voor EU-lidmaatschap hebben er onvoorstelbare gebeurtenissen plaatsgevonden. In het jaar 2010 heeft er een referendum plaatsgevonden om een grondwettelijke regeling te treffen om militairen, die in het verleden een actieve rol hebben gehad bij verschillende staatsgrepen, te laten berechten door de civiele rechter. Dit referendum werd door 58% van de Turkse bevolking gesteund. Nadat de militaire alleenheerschappij tot een eind kwam heeft de AKP de uitvoerende macht een buitengewone machtspositie verleend. Hierdoor werd de toezichthoudende orgaan ineffectief. Vervolgens werd de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht gemanipuleerd. Het resultaat: de alleenheerschappij van een politieke partij. Onze hedendaagse houding tegenover de alleenheerschappij van een politieke partij is hetzelfde als onze houding tegenover de militaire alleenheerschappij in het verleden. Vanwege deze houding worden we nu bestempeld als staatsvijanden.
“Vanwege deze houding worden we nu bestempeld als staatsvijanden.”
Waar gaat Turkije heen?
De huidige toestand van de Turkse Republiek geeft in plaats van een democratische, seculiere en sociaal rechterlijke staat eerder de indruk weer een eenpartijstelsel te zijn of zelfs alsof er sprake is van alleenheerschappij. De scheiding der machten, diegene in de bovenste laag van de rechterlijke macht die zich verzetten buitenwege gelaten, lijkt te zijn geseponeerd. Turkije zorgt vanwege haar huidige reputatie voor polarisatie binnen haar eigen gelederen. En buiten Turkije om verliest zij langzamerhand haar reputatie en dreigt alleen te geraken. Ik betreur de positie waarin mijn land zich verkeert.
Erdogan zegt dat hij een gelovige generatie wil scholen/opleiden? Heeft u niet dezelfde ambitie?
De overheid kan geen taak hebben om een gelovige generatie te scholen, omdat men in dit geval andersdenkende individuen een bepaalde visie oplegt. Vrijheid van godsdienst is een van de fundamentele rechten van de mens. Het is de taak van de overheid om haar burgers, ongeacht hun geloof, de ruimte te bieden hun geloof te belijden en deze te kunnen doceren. De verwachtingen aan het adres van Erdogan waren, gedurende zijn 12 jaar durende leiderschap van de uitvoerende macht, om voor religieuze minderheden deze fundamentele rechten mogelijk te maken. De vraag in hoeverre dit is verwezenlijkt staat ter discussie. Een gelovig persoon zou geen concessies moeten doen op het gebied van recht en rechtvaardigheid. Wat dit betreft hoop ik wel op een gelovige generatie. Echter is het een ander verhaal wanneer er een generatie bedoeld wordt die in onwetendheid verkeert over haar eigen geloof, de samenleving polariseert en zelfs haat zaaien tot een dagelijks ritueel heeft gemaakt. Dan is mijn antwoord daarop heel duidelijk: absoluut niet.
“Een burger infiltreert niet in een instantie van diens eigen overheid. Dat heet deelname en van dienst zijn voor je eigen volk.”
Het nieuwe paleis van Erdogan. (Bron: Express.be)
Wat is uw mening over het nieuwe paleis van Erdogan?
Ieder land heeft ter vertegenwoordiging gebouwen nodig. Echter zou in plaats van een paleis met 1000 kamers te bouwen ervoor gekozen kunnen worden om al bestaande gebouwen uit te breiden. De rechter probeerde de bouw tegen te gaan maar de premier heeft dat weten te omzeilen. Dergelijke gedragingen zullen het vertrouwen en waardering van de burger schaden tegenover de rechtsstaat. De meest spectaculaire paleizen van de Ottomanen zijn gebouwd in hun laatste periode, vlak voor hun instorting. Vandaag de dag zien we op vele plekken op de wereld dat presidentiële gebouwen doorgaans bescheiden gebouwen zijn. Dit paleis heeft de reputatie van Turkije beschadigd. Pakweg 60% van de Turkse bevolking is van mening dat het paleis verkwisting is. Vanuit islamitisch optiek is dit ook niet veroorloofd en wordt het als ‘haram’ (verboden) beschouwd.
Erdogan beweerd dat u geïnfiltreerd bent in de Turkse overheid..
Een burger infiltreert niet in een instantie van diens eigen overheid. Dat heet deelname en van dienst zijn voor je eigen volk. Eenieder die de benodigde kwalificaties heeft kan regeringsfunctionaris worden. Komt deze onvrede en zelfs vijandigheid misschien doordat het ambtenaren betreft die niet blindelings trouw zijn aan hen? De huidige machthebbers beschouwen niet alleen de sympathisanten van Hizmet [red: benaming voor de Gülenbewging. Turks voor ‘dienstbaarheid’] als gevaarlijk. Eenieder met een afstandelijke houding tegenover hen dan wel zij die niets te maken willen hebben met de machthebbers worden tot dezelfde categorie gerekend. Dit wordt een heksenjacht genoemd.
“Het kan niet ontkent worden dat de kijk op de Gülenbeweging in de ogen van het volk schade is toegebracht.”
Hoeveel overgeplaatste ambtenaren zijn sympathisanten van de Gülenbeweging?
Ik ken nog geen 10% van de mensen die aan deze beweging gelieerd zijn. Met de tijd zal het duidelijk worden dat de meerderheid van de betreffende openbare aanklagers, politieofficieren en docenten in geen enkel verband een relatie met deze beweging hebben. Hoogstwaarschijnlijk worden genoemde daden gepleegd vanuit twee motieven. Allereerst worden zoveel mogelijk mensen gelabeld als van de Hizmetbeweging waardoor de suggestie gewekt wordt dat de beweging een grote bedreiging vormt. Aan de andere kant proberen ze af te komen van niet-AKP’ers, door hen bijvoorbeeld te ontslaan. Onlangs heeft een AKP’er met aanzien dit toegegeven.
Wat heeft u te zeggen over de beschuldigingen betreft corruptie?
Het juridisch proces is niet ver gekomen. Hierdoor kan niemand een werkelijk oordeel hierover geven. Indien er in een Westers land sprake zou zijn van dergelijke beschuldigingen, dan zou dat geresulteerd hebben in de val van de overheid. Ankara benoemde op haar beurt deze beschuldigingen als een internationale complot. Een reactie die typisch is wat autoritaire staten betreft.
“Wanneer dit niet het geval is zal Turkije de verliezer worden..”
Heeft de Gülenbeweging aan machtsverlies geleden?
Het kan niet ontkent worden dat de perceptie op de Gülenbeweging in de ogen van het volk schade is toegebracht. De reden hiervoor was aanhoudende propaganda die verspreid werd door aan de overheid gelieerde media. Er word angst opgewekt bij het volk zodat zij hun kinderen niet naar scholen sturen en niet doneren aan Hizmet gelieerde instanties en hulporganisaties. Al deze op leugens berustte laster en propaganda zullen vroeg of laat door de waarheid ingehaald worden. Wanneer de waarheid boven water komt, zal het effect van deze propaganda op het volk zich ditmaal tegen henzelf keren.
Zij willen alle scholen gelieerd aan de Gülenbeweging in Turkije sluiten…
Deze scholen hebben tot op heden verscheidene prijzen en onderscheidingen gekregen. Indien Turkije een rechtsstaat is, dan verwachten we geen negatieve gevolgen voor deze scholen. Wanneer dit niet het geval is zal Turkije de verliezer worden.
Meest recent zijn er in Midden Azië scholen gesloten gelieerd aan de Gülenbeweging. Is de lange arm van Ankara hier verantwoordelijk voor?
De Turkse regering kiest afhankelijk van het land/gebied haar argumenten om hun wil door te zetten. Zo worden er binnen de grenzen van de oude Sovjet-Unie aangegeven dat wij spionnen van Amerika zouden zijn, in Amerika geven zij aan dat wij radicale moslims zouden zijn en in islamitische gebieden wordt er aangegeven dat wij kinderen tot afvalligen zouden maken. Tegenstrijdige laster dus. Het is overduidelijk dat men een pragmatische weg bewandelt. Maar door deze pad te bewandelen gaat dit alleen maar ten koste van de vriendschappelijke bruggen van Turkije met deze landen en ook lopen de internationale betrekkingen mede hierdoor schade op. De Turkse paranoia wordt hierdoor geëxporteerd naar het buitenland.
Een van de voormalige Amerikaanse ambassadeurs beschreef u als op één na belangrijkste persoon van Turkije. Hoe ziet u uzelf?
Met alle respect, de mensen die mij van dichtbij of ver af kennen weten dat ik nimmer de ambitie heb gehad om gekend en/of herkend te worden. Evenmin heb ik op geen enkele manier, spiritueel of materieel, persoonlijk gewin getracht te behalen. Het grootste bewijs hiervoor is mijn 76-jarige leven. Als deze beweging enige lof verdient, dan moet deze toegeschreven worden aan de vele vrijwilligers van deze beweging.
“Elke nacht voor het slapen gaan sta ik stil bij de mogelijkheid dat ik niet meer wakker ga kunnen worden. Echter maak ik mij geen seconde zorgen over..”
Zal de Gülenbeweging ook in staat zijn om zonder jou door te gaan?
Zelfs mensen die voor nog geen 1% onze visie deelden, hebben hun steun aan Hizmet getoond. Dit komt omdat wij de gedeelde menselijke waarden overeenkomstig hebben. Mensen uit Afrika die ik niet heb gekend hebben hun financiële steun getoond aan Hizmet gelieerde scholen en ziekenhuizen. Dit waren rijke mensen waarvan wij niets verwachtten. Elke nacht voor het slapen gaan sta ik stil bij de mogelijkheid dat ik niet meer wakker ga kunnen worden. Echter maak ik mij geen seconde zorgen over de toekomst van de beweging.
Bent u van plan om ooit terug te keren naar Turkije?
Ik mis mijn land enorm. Ook ben ik een gevoelig persoon. Ik heb ook vrienden en familie In Turkije. Ik ben ook maar een mens. Kortgeleden heb ik mijn broertje verloren en heb zijn begrafenis niet kunnen meemaken. Daarvoor heb ik de begrafenis van een ander familielid gemist. 60 jaar van mijn leven heb ik doorgebracht in Turkije. Als een gevoelig persoon voel ik passie voor sommige ruimtes en bezittingen. Het dorpje Korucuk [waar Gülen geboren is], het graf van mijn wijlen vader, opa en oma; de vele herinneringen die ik heb overgehouden aan de vele jaren die ik heb doorgebracht in Bozyaka en Yamanlar en mijn boeken aldaar. Wanneer ik deze herinner, krijgen mijn tranen de vrij loop. Als ik terugkeer zouden sommige mensen met een hoge rang binnen de staat mijn terugkeer kunnen gebruiken voor hun eigen kwade bedoelingen.
Is er iets dat u opvrolijkt ondanks alle gebeurtenissen?
Ik ben nooit voor een lange periode vrolijk geweest. Na elke militaire coup ben ik achtervolgd in Turkije. Ondanks alle gebeurtenissen van toen zijn de huidige gebeurtenissen erger. Het positieve van deze gebeurtenissen is het feit dat het kaf van de koren wordt gescheiden. De wereld kan deze beweging nu beter plaatsen.
Fethullah Gülen verklaarde enkele dagen geleden dat hij een vergissing heeft begaan toen hij de Turkse regeringspartij AKP (Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling) tijdens de referendumcampagne van 2010 steunde. Toch geloof ik niet dat het steunen van de grondwetswijziging an sich verkeerd was, maar het lijkt erop dat dit pakket maatregelen de weg heeft geëffend voor het semi-despotisme van de AKP.
Zoals ik herhaaldelijk heb onderstreept, heeft de AKP met de Ergenekon-processen haar eerste angst, die voor een militaire staatsgreep, geëlimineerd. En met het referendum van 2010 schakelde ze haar tweede grote angst uit – haar sluiting door het Hooggerechtshof. Sindsdien voelt de partij zich onbelemmerd om te doen en laten wat ze wil met de democratie en de rechtsstaat. Toch kon niemand dit in 2010 voorspellen omdat Erdoğan zijn ware bedoelingen altijd zeer zorgvuldig verborgen heeft gehouden.
Gülen treft dus geen blaam, maar uit nederigheid bekritiseert hij zichzelf. Toch denk ik dat hij, gezien zijn commitment ten aanzien van democratie, pluralisme en mensenrechten, een zelfde pakket maatregelen als destijds in 2010 zelfs nu zou steunen. Ik denk dat media en veel Hizmet-sympathisanten, onder wie ikzelf, hun grote vergissing met betrekking tot de AKP begingen tijdens de algemene verkiezingen van 2011. Toen steunden zij enthousiast en publiekelijk de AKP die daardoor 50 procent van de stemmen behaalde.
Achteraf is het makkelijk praten
Volgens mij is deze verkiezing, na de Ergenekon-processen en het referendum van 2010, de derde belangrijke factor die bijdroeg aan Erdoğans ‘roes’ en zijn transformatie in een halve despoot. Achteraf is het natuurlijk gemakkelijk praten, maar gezien de omstandigheden waarin de verkiezingen van 2011 plaatsvonden, bleef deze vergissing onopgemerkt. De centrumrechtse partijen hebben zichzelf in de voet geschoten door de kant van de generaals te kiezen tijdens de crisis die ontstond bij de presidentsverkiezingen van 2007 en ik kan me herinneren dat Gülen ontstemd was dat ze Erdoğan in de steek lieten zonder enige levensvatbare alternatieven.
Hij had zelfs voorzien dat Erdoğan op een kwade dag verwend zou raken en stout zou worden bij gebrek aan alternatieven. Bedenk wel dat er tijdens de verkiezingen in 2011 maar drie serieuze kandidaten bestonden: AKP, CHP (Republikeinse Volkspartij) en de MHP (Partij van de Nationalistische Beweging) en dat zowel de CHP als de MHP Ergenekon-verdachten naar voren hadden geschoven als parlementskandidaten. Het was dus niet meer dan logisch dat vrijwilligers en media van Hizmet vreesden voor een terugkeer naar het tijdperk van Ergenekon en staatsgrepen. Bovendien was de AKP de enige grote partij die in 2011 toetreding tot de Europese Unie, democratisering, meer grondrechten, pluralisme en mensenrechten omarmde. Zelfs toen verscheidene collega’s en ik de grote tekortkomingen van de AKP begonnen te zien en de partij begonnen te bekritiseren, wogen deze mankementen niet op tegen de grote verdiensten van de AKP. Tot 2012.
Desalniettemin hadden vrijwilligers en media van Hizmet terughoudender kunnen zijn in hun enthousiasme voor de AKP en in plaats van haar volledig te steunen hadden ze politieke partijen objectiever, evenwichtiger en neutraler tegemoet kunnen treden. Het was een vergissing de tekortkomingen van de AKP over het hoofd te zien – haar gebrekkige enthousiasme voor de EU en democratisering en de corruptiepraktijken waar de oppositie op wees. Had de AKP 45 procent van de stemmen gekregen in plaats van circa 50 procent, dan was de partij weliswaar nog steeds aan de macht gekomen, maar zou de partij niet zo vreselijk verwend zijn geweest.
Naïef geweest? Ja.
Het was een grove fout om Erdoğan niet terecht te wijzen toen hij regelmatig misbruik maakte van illegaal verkregen opnames over het privéleven van oppositieleider Deniz Baykal en verschillende MHP-kandidaten tijdens zijn verkiezingscampagnes. Het was een reusachtige en onvergeeflijke fout om de AKP-corruptie in de zaak Deniz Feneri niet aan de kaak te stellen. Ik schaam me ervoor dat ik zo naïef geloofde wat pro-Erdoğan-columnist Fehmi Koru destijds daarover schreef. Hij deed ons geloven dat dit een buitenlands complot was tegen de AKP, en ik schaam me er nog steeds diep voor.
We geloofden toen de ‘Witte Turken’ en pro-Ergenekon-media niet omdat ze in het verleden onnoemelijk veel verhalen verzonnen om de AKP, gelovige moslims en Hizmet zwart te maken. Mijn collega´s en ik waren zo druk bezig met democratisering en de Ergenekon-processen dat we maar weinig tijd besteedden aan wat de oppositie allemaal te zeggen had over de corruptie van de AKP, haar antidemocratische praktijken en fouten in de KCK- en Ergenekon-processen. Wij allen, inclusief Hizmet, krijgen daar nu de rekening voor gepresenteerd.
Het is mosterd na de maaltijd, maar ik heb er spijt van dat ik niet nieuwsgieriger was, evenwichtiger, meer uitgesproken, minder onpartijdig en minder naïef.
İhsan Yılmaz is schrijver, columnist en professor in Politieke en Sociale Wetenschappen aan de Fatih Universiteit in İstanbul.
![dumanli24[1]](https://i2.wp.com/fethullahgulen.nl/wp-content/uploads/2014/12/dumanli241.jpg?ssl=1)
