Onderstaand stuk is op 12 augustus 2016 verschenen in de Franse krant Le Monde. Hierin reageert Gulen uitgebreid op de beschuldigingen aan zijn adres en dat dit niet de eerste keer is dat hem dit overkomt.
In de nacht van 15 juli, ging Turkije door de meest catastrofale tragedie in zijn recente geschiedenis na een mislukte couppoging. De gebeurtenissen van die nacht kunnen een ernstige terreurcoup genoemd worden. Turkse mensen uit alle geledingen van de samenleving die dachten dat het tijdperk van de militaire staatsgrepen voorbij was, toonden solidariteit voor de democratie en tegen de staatsgreep. Terwijl de couppoging nog aan de gang was, veroordeelde ik deze coup al in de sterkste bewoordingen.
Twintig minuten nadat de militaire couppoging in gang was gezet, en voordat de echte daders bekend waren, haastte president Erdogan zich om mij te beschuldigden. Het is verontrustend dat een beschuldiging werd gemaakt zonder op helderheid te wachten over de details van de gebeurtenis en de motieven van de daders. Als iemand die van de verleden vier staatsgrepen heeft geleden in de afgelopen 50 jaar, is het bijzonder beledigend geassocieerd te worden met een couppoging. Ik verwerp dergelijke beschuldigingen volledig.
De afgelopen zeventien jaar leid ik een teruggetrokken leven in zelfopgelegde ballingschap, in een klein stadje in de Verenigde Staten. De bewering dat ik het 7 na grootste leger ter wereld – op 10.000 kilometer afstand – heb weten te overtuigen tegen haar eigen regering op te treden is niet alleen ongegrond, het is ook vals. Daarbij komt dat die aanname ook niet door de rest van de wereld is aanvaard.
Als er coupplegers zijn die zichzelf beschouwen als sympathisanten van de Hizmetbeweging, dan hebben die mensen naar mijn mening verraad gepleegd tegen de eenheid van hun land doordat zij deelnamen aan een gebeurtenis waar hun eigen burgers het leven verloren. Zij hebben ook de waarden overtreden die ik mijn hele leven heb verdedigd. Ook veroorzaakten zij het lijden van honderdduizenden onschuldige mensen door de represailles van de overheid.
Hoewel ik het onwaarschijnlijk acht, kunnen er mensen zijn die zich hebben mee laten slepen door een interventionistische cultuur onder sommige militaire officieren en die reflexen zwaarder hebben laten wegen dan de waarden van Hizmet. In dat geval kan een hele beweging niet verantwoordelijk worden gehouden voor de wandaden van die individuen. Ik laat hen over aan Gods oordeel.
Niemand staat boven de rechtsstaat, ook ik niet. Voor de coupplegers hoop ik dat zij ongeacht hun achtergrond, indien zij schuldig bevonden worden na een eerlijk proces te hebben ontvangen, de straf krijgen die zij verdienen. De Turkse rechterlijke macht is gepolitiseerd en sinds 2014 gecontroleerd door de overheid, daarmee is dus de mogelijkheid van een eerlijk proces zeer klein. Om deze reden heb ik meerdere malen gepleit voor de oprichting van een internationale commissie om de couppoging te onderzoeken. Ook heb ik toegezegd mij te houden aan de conclusie van een dergelijke commissie.
Deelnemers aan de Hizmetbeweging zijn nooit betrokken geweest bij gewelddadige incidenten gedurende haar 50-jarige bestaan. Ze zijn niet eens de straat op gegaan om de Turkse veiligheidstroepen te confronteren, terwijl zij al drie jaar lijden onder de regering haar heksenjacht, zoals de heer Erdogan het zelf noemt.
Hizmet-deelnemers zijn de afgelopen drie jaar onderworpen aan een lastercampagne en onderdrukt door de staat. Die staat is in handen van een politiek gecontroleerde rechtshandhaving en rechterlijke macht. Desondanks hebben mensen uit de Hizmetbeweging zich tegen onrecht verzet met legitieme middelen, en alleen hun rechten verdedigd binnen het wettelijk kader.
Juridische en wetshandhavingsinstanties van Turkije zijn de laatste drie jaar gemobiliseerd om een vermeende ‘parallelle staat’ die ik zou runnen te onderzoeken en onthullen. De corruptieschandalen van 2013 werden door de Turkse regering benoemd als ‘een georganiseerde poging van Hizmet-sympathisanten binnen de bureaucratie’ om de regering ten val te brengen. Ondanks de aanhouding van 4.000 mensen, zuivering van tienduizenden overheidswerknemers, en onrechtmatig beslaglegging op honderden stichtingen en particuliere bedrijven, zijn de Turkse autoriteiten niet in staat gebleken een enkel stuk geloofwaardig bewijs op tafel te leggen.
De Turkse premier noemde in mei 2013 een gelegenheid mij te ontmoeten “een godsgeschenk”. Echter, na de openbaring van de corruptieschandalen in december 2013, begon hij haattaal te bezigen zoals ‘moordenaars’ en ‘bloedzuigende vampiers’ wanneer hij sprak over deelnemers van de Hizmetbeweging.
De reeds ingezette heksenjacht is na de verraderlijke couppoging van 15 juli ondraaglijk geworden. Turkse overheidsfunctionarissen begonnen ook te verwijzen naar mij en de mensen die sympathie voelen voor mijn standpunten als een “virus” en “kankercellen die moeten worden uitgeroeid.” Honderdduizenden mensen zijn ontmenselijkt omdat zij Hizmet-geaffilieerde instellingen en organisaties hebben gesteund. Hun privé-bezit is in beslag genomen, bankrekeningen overgenomen en hun paspoorten geannuleerd. Daarmee is hun vrijheid van beweging beperkt. Honderdduizenden gezinnen maken nu een humanitaire ramp mee als gevolg van deze voortdurende heksenjacht. Nieuwsberichten geven aan dat bijna 90.000 mensen zijn gezuiverd van hun werk en 21.000 onderwijslicenties van leerkrachten zijn ingetrokken.
Is de Turkse regering bezig deze gezinnen te laten verhongeren tot de dood door hen hun banen te ontnemen en hen te verbieden het land te verlaten? Wat is het verschil tussen deze behandeling en de pre-genocide praktijken in de Europese geschiedenis?
Ik heb elke militaire coup in Turkije gezien en, net als veel andere Turkse burgers, zowel tijdens als na iedere coup geleden. Ik werd gevangen genomen door de junta regering na de coup van 12 maart 1971. Na de staatsgreep van 12 september 1980, werd een aanhoudingsbevel uitgevaardigd tegen mij waarop ik zes jaar lang als voortvluchtige heb geleefd. Direct na de postmoderne militaire coup van 28 februari 1997, volgde een rechtszaak tegen mij met als strafeis de doodstraf. Ik werd beschuldigd van “een ongewapende terroristische organisatie die bestaat uit één persoon.”
Tijdens al deze beklemmende, militair gedomineerde regeringen, zijn er drie zaken geweest waarin ik werd beschuldigd van “het leiden van een terroristische organisatie” en in al deze gevallen ben ik vrijgesproken van alle beschuldigingen. Ik was het doelwit van de autoritaire militaire administraties toen. En nu word ik geconfronteerd met precies dezelfde beschuldigingen op een zelfs nog onwettiger manier dan voorheen. Ditmaal niet door een militaire regime, maar een legaal autocratisch regime.
Ik had vriendschappelijke betrekkingen met de leiders van de verschillende politieke partijen, zoals de heer Turgut Ozal, de heer Suleyman Demirel en de heer Bulent Ecevit. Ik heb altijd hun beleid dat ten gunste stond van de hele gemeenschap oprecht gesteund. Ze behandelden mij met respect, in het bijzonder wanneer zij Hizmets activiteiten als bijdrage erkenden aan de sociale vrede en onderwijs.
Hoewel ik mij van de politieke Islam heb gedistantieerd, prees ik de democratische hervormingen die door de heer Erdogan en de AKP-leiders tijdens hun eerste termijn zijn doorgevoerd.
Mijn hele leven was ik tegen staatsgrepen en inmenging in de binnenlandse politiek. Toen ik ruim 20 jaar geleden verklaarde dat “er is geen terugkeer van de democratie en seculiere staat”, werd ik beschuldigd en beledigd door dezelfde politieke islamisten die dichtbij de huidige regering staan. Ik sta nog steeds achter mijn woorden. De afgelopen 40 jaar zijn er meer dan 70 boeken verschenen op basis van mijn artikelen en preken. In geen enkel ervan is er ook maar één uitdrukking dat het idee van een staatsgreep legitimeert. Integendeel worden juist universele menselijke waarden uitvoerig besproken, die het fundament van de democratie zijn.
Turkije emanciperen uit de vicieuze cirkel van autoritarisme is alleen mogelijk door de invoering van een democratische cultuur en een op verdiensten gebaseerde regering. Noch een militaire coup, noch een autocratie is een oplossing.
Helaas is in Turkije onafhankelijke media het zwijgen opgelegd of door de overheid in beslaggenomen. Vervolgens wordt middels regeringsgezinde propaganda een aanzienlijk deel van de Turkse burgers wijsgemaakt dat ik achter de coup van 15 juli zou zitten. Echter ziet de wereld, die wel toegang heeft tot objectieve informatie, duidelijk dat wat er aan de hand is: een greep naar de macht door de regering onder het mom van een heksenjacht.
Wat telt is niet de mening van de meerderheid, maar de waarheid dat volgt uit een eerlijk proces. Tienduizenden mensen die het doelwit van zulke grove beschuldigingen zijn geweest, waaronder ikzelf, willen graag onze naam zuiveren door middel van een eerlijke rechtsgang. We willen niet leven met deze beschuldigingen. Helaas heeft de overheid politieke controle over de rechterlijke macht sinds 2014, waardoor de kans voor Hizmet-sympathisanten is verkeken om hun namen van deze beschuldigingen te wissen.
Ik roep wederom de Turkse regering op om een internationale commissie toe te staan de couppoging te onderzoeken. Wederom beloof ik mijn volledige medewerking hieraan. Indien de commissie constateert dat ook maar een tiende van waar ik van beschuldigd wordt waar blijkt te zijn, zal ik naar Turkije terugkeren en de zwaarste straf accepteren.
De afgelopen 25 jaar zijn deelnemers aan de Hizmetbeweging onder toezicht geweest van honderden overheden, inlichtingendiensten, onderzoekers en onafhankelijke organisaties van het maatschappelijk middenveld. Daaruit is nooit gebleken dat zij betrokken zijn geweest bij illegale activiteiten. Om deze reden nemen veel landen de beschuldigingen van de Turkse regering niet serieus.
Het belangrijkste kenmerk van de Hizmetbeweging is niet op politieke macht uit te zijn, maar in plaats daarvan op zoek te gaan naar lange termijnoplossingen voor de problemen die een bedreiging vormen voor de toekomst van hun samenleving. In een tijd waarin Islamitische landen in het nieuws verschijnen vanwege terreur, bloedvergiet en onderontwikkeling, hebben Hizmet-sympathisanten zich ingezet op het vergroten van opgeleide generaties die open staan voor dialoog en actief bijdragen aan hun samenlevingen.
Ik heb altijd geloofd dat de grootste problemen van deze landen onwetendheid, armoede en conflicten voortkomend uit intolerantie waren. Vandaar heb ik altijd mensen aangemoedigd die naar mijn boodschap wilden luisteren, om scholen te bouwen in plaats van moskeeën of centra voor koranlessen.
Hizmet-deelnemers zijn actief in het onderwijs, de gezondheidszorg en humanitaire hulp. Niet alleen in Turkije, maar ook in meer dan 160 landen over de hele wereld. Het belangrijkste kenmerk van deze activiteiten is dat zij mensen van alle religies en etnische achtergronden dienen – niet alleen moslims.
Deelnemers aan de Hizmetbeweging hebben scholen geopend voor meisjes in de moeilijkste gebieden van Pakistan en bleven ook tijdens de burgeroorlog onderwijs geven in de Centraal-Afrikaanse Republiek. Terwijl Boko Haram jonge meisjes gijzelde in Nigeria, openden Hizmet-deelnemers scholen om meisjes en vrouwen op te leiden. Zowel in Frankrijk als in de Franstalige wereld, heb ik de mensen die mijn ideeën en waarden delen aangemoedigd om te vechten tegen groepen die radicaal islamitische ideologieën omarmen en daarbij de autoriteiten in deze strijd te steunen. In deze landen heb ik ernaar gestreefd dat moslims erkend worden als vrije burgers die bijdragen aan de samenleving, en hen aangespoord om deel van de oplossing te worden in plaats van geassocieerd te worden met de problemen.
Ondanks meermaals bedreigd te zijn, heb ik categorisch vele malen terroristische groeperingen zoals Al Qaida en ISIS, die het ware gezicht van de islam aantasten, veroordeeld. Nu probeert echter de Turkse regering over de hele wereld regeringen te overtuigen om op te treden tegen scholen die geopend zijn door mensen die niet hebben deelgenomen aan de couppoging, en die geweld altijd categorisch hebben afgewezen. Mijn oproep aan regeringen over de hele wereld is dat zij deze vorderingen door de Turkse regering negeren en haar irrationele eisen verwerpen.
Inderdaad, de politieke beslissing van de Turkse regering om de Hizmetbeweging aan te wijzen als een terroristische organisatie leidde tot de sluiting van scholen, ziekenhuizen en hulporganisaties. Degenen die zijn gevangen gezet zijn leraren, ondernemers, artsen, academici en journalisten. De overheid heeft geen enkel bewijs geleverd om aan te tonen dat de honderdduizenden die uit hun baan zijn gezet en op wie de heksenjacht zich nu richt de staatsgreep steunde of dat ze werden geassocieerd met welke vorm van geweld dan ook.
Acties zoals het afbranden van een cultureel centrum in Parijs, vasthouden of in gijzeling nemen van familieleden van gezochte personen, vastgehouden journalisten de toegang tot medische zorg weigeren, het sluiten van 35 ziekenhuizen en de humanitaire hulporganisatie Kimse Yok Mu, of 1500 decanen dwingen om ontslag te nemen als onderdeel van een post-coup onderzoek, zijn niet te rechtvaardigen.
De recente zuiveringen worden voorgedaan als een inspanning om alleen Hizmet-deelnemers aan te pakken, echter ontdoet de Turkse regering in feite iedereen die niet loyaal is aan de regerende partij en intimideert tegelijkertijd maatschappelijke organisaties. Het is vreselijk om de mensenrechtenschendingen in Turkije te zien, waaronder de martelingen beschreven in het recente rapport van Amnesty International. Dit is echt een menselijke tragedie.
Het feit dat de couppoging – die een anti-democratische interventie tegen een gekozen regering was – werd verijdeld met steun van de Turkse bevolking, is van historisch belang. Echter, het feit dat de coup mislukt is betekent nog geen overwinning voor de democratie. Zolang er sprake is van overheersing door een minderheid, of van overheersing van de meerderheid die resulteert in de onderdrukking van een minderheid, of de heerschappij van een gekozen alleenheerser, is er geen sprake van een echte democratie.
Men kan niet van democratie spreken in afwezigheid van de rechtsstaat, de scheiding der machten, essentiële mensenrechten & vrijheden en met name als de vrijheid van meningsuiting niet wordt nageleefd. Ware overwinning voor de democratie in Turkije is alleen mogelijk door de heropleving van deze kernwaarden.
Fethullah Gülen is een intellectueel, prediker en een sociaal pleitbezorger
Fethullah Gulen zet zich al meer dan 40 jaar in voor méér democratie en vrede. Het verbaast hem dan ook dat hij nu wordt aangewezen als brein achter de militaire coup in Turkije.
“Ik veroordeel de poging tot een militaire coup in Turkije in de strengste bewoordingen. Niet met geweld, maar met een proces van vrije en eerlijke verkiezingen zou de overheid aangesteld moeten worden. Ik bid tot God voor Turkije, het Turkse volk en voor eenieder die nu in Turkije is opdat deze situatie vredig en snel opgelost zal worden.
Als iemand die persoonlijk de afgelopen 50 jaar heeft geleden onder meerdere militaire coups, is het bijzonder beledigend nu beschuldigt te worden van enige betrokkenheid met een couppoging. Ik verwerp dergelijke beschuldigingen volledig.”
Hoofdredacteur Ekrem Dumanli van de grootste krant van Turkije, Zaman, werd door de politie opgepakt op verdenking van terrorisme. Als bewijs werd door de rechter twee opiniestukken en een nieuwsartikel in de krant Zaman aangewezen. Vanwege onvoldoende bewijs werd kort na zijn arrestatie Dumanli vrijgelaten en sprak in het openbaar. Hieronder kunt u delen van zijn toespraak in het Nederlands lezen.
“Er is een theater gaande in Turkije, zoals ook jullie van dichtbij kunnen waarnemen. Om hun eigen schaamte, hun eigen zonden en hun eigen wanpraktijken te verbergen hebben ze de krant ‘Zaman’ en televisiezender ‘Samanyolu’ als doelwit gekozen. Om persvrijheid in te perken en te bedreigen, hebben ze een politie inval gepleegd op het gebouw van Zaman. Ze hebben een hoofdredacteur van een krant gearresteerd. Het doel was duidelijk. Om hun eigen fouten/schaamtes te verbergen hebben ze de vaderlandslievende burgers opgeofferd. Ik treur niet voor de in bewaring stelling. Ik treur wel voor de wond die de persvrijheid in mijn land heeft opgelopen. Degenen die mij beschuldigen voor een terreurgroep lid beschuldig ik voor hetzelfde. Degenen die de ‘Zaman’ krant beschuldigen voor het doen van terreur publicaties beschuldig ik voor hetzelfde. Vrees voor Allah. Voor iemand die al 20 jaar journalist is, die in zicht van iedereen leeft, voor mijn collega’s, voor mijn vrienden die uitgemaakt worden voor terreurgroep, die mensen dit doen ongeacht of ze journalisten, politicussen of de koning zijn, ik beschuldig ze met hetzelfde.
We hebben openlijk gezegd dat we niet bang zijn voor een inbewaringstelling. We zijn niet bang om in de gevangenis te gaan. Als we de doodstraf krijgen gaan we erheen alsof we naar een bruiloft gaan. Als iedereen zwijgt zwijgt de pers niet. Als de iedereen vreest zal de media niet zwijgen. Als de media vreest, zal Zaman niet zwijgen. Bij de politiebureau en de gerechtsgebouw hebben we hetzelfde gezegd. Als we schuldig zijn prima. Als dit ons leven of vrijheid gaat kosten vinden we het prima. Weten jullie waarom we dit zo makkelijk zeggen? Want we zijn niet schuldig. We staan bij niemand in het krijt. Er is geen een handeling van ons te vinden tegen de wet in. Aldus, we zullen niet buigen voor tirannen.
We hebben van buitenaf geen instructies ontvangen. Als we dat wel hadden ontvangen zouden we niet op de politiebureau belanden. Degenen die wel instructies kregen zijn nu hun sigaar aan het roken. Ze zitten nu in hun villa’s, jachten aan het heersen. Laat ze maar heersen. Wij zullen niet met instructies schrijven en praten. Er is geen concreet iets, het is er echt niet.
De vragen die de Officier van Justitie stelde was een komedie. Jullie hebben die vragen ook gezien. Een columnist heeft dit geschreven, heb jij de instructies gegeven? Mijn collega’s, ik vraag het aan jullie, wie schrijft nou met instructies. Waarom verwarren jullie jezelf met ons. We hebben geen omgekochte schrijvers. We hebben geen schrijvers die jullie kunnen huren. Terwijl de hoofdredacteur van (Ertugrul Ozkok) ‘Hurriyet’ ook over hetzelfde onderwerp heeft geschreven. Hoe kan het nieuws maken van een gesprek op internet, een commentaar maken op dat betreffende gesprek gelieerd worden aan een samenwerking met een terreurgroep. Justitioneel gezien is dit onlogisch. Aldus hebben we geen schuld. Als er geen schuld wordt er schuld gefabriceerd. Als laatst heb ik tegen de Officier van Justitie gezegd: “Is de reden van al deze behandelingen twee opiniestukjes en een nieuwsbericht? ‘Ja’ heeft hij geantwoord. Leg jullie handen op jullie harten, omdat er twee opinies zijn geschreven – er is trouwens niks te verwijten op deze opinies- hebben jullie een hoofdredacteur dagenlang in politiebureau’s en gerechtsgebouwen laten lijden?
Ik dank de journalisten, media-bestuurders en academici die mij tijdens deze proces hebben gesteund. Er bestaan nog dus dappere mensen. Ik heb het tegen mijn collega’s die ‘ik wacht wel tot alles eindigt’ denken en onder de tafel schuilen. Jullie kunnen niet voor altijd onder de tafel schuilen. Als dit land zich overgeeft aan despotisme, dan zal elk burger de gevolgen moeten accepteren. We gaan niet buigen voor despotisme. We gaan niet buigen voor tirannie. We zetten geen stap terug van democratie. We zetten geen stap terug van vrijheid. We geven ons niet over aan Yezid’s. Alstublieft, ik spreek de Turkse burgers toe die links, rechts, democraat, liberaal, AKP-stemmers of niet, CHP-stemmers of niet, MHP-stemmers of niet zijn; Democratie en vrijheid van meningsuiting zit onder serieuze bedreiging. Waak voor jullie krant, schrijvers en media. Want despotisme heeft geen halte waar die stopt. Degenen die van Turkije een vijfdewereldland willen maken, een geheime dienst Staat van willen maken, een land wil maken met niet-opgeloste moorden. Kijk naar deze plein en weet je plaats. Niemand zal zich overgeven. In dit land zal geeneen ideologie, links of rechts zich overgeven aan despotisme. Ik dank iedereen die hier zijn gekomen, en de mensen vanuit de hele wereld, die hun steun met geduld hebben betoogd.
Wat is de schuld van Hidayet. Als dit een schuld is dan moet elke scenarist of acteur gearresteerd worden. Dat je fictieve dingen als echt interpreteert en ook nog hiervanuit een terreurgroep uithaalt. Dit een schaamte voor het recht. De geschiedenis zal dit niet wissen.
Ik ben vrijgelaten omdat ik geen schuld heb, het recht heeft gezegevierd maar het mist iets. De behandeling tegen Samanyolu en Zaman is verkeerd. De arrestatie van meneer Hidayet is verkeerd. Vrees voor Allah. Je gaat toch niet een TV-kanaal bestuurder arresteren vanwege een scenario van een serie.
Als wij hand in hand zijn gegaan met hun, hebben we dit gedaan omdat we dachten dat ze democratie en vrijheid hoog in het vaandel hadden. Omdat we dachten dat ze gaven voor dit land. Omdat we dachten dat ze democratische hervormingen zouden doorvoeren. De mensen met wie we hand en hand liepen vinden het raar dat na de ondemocratische handelingen van hun, wij dit niet meer doen. Dit verbaast mij. Stonden we niet naast jullie toen jullie voor democratie stonden? Stonden wij niet naast jullie toen jullie gingen hervormen? Hebben wij jullie niet gesteund in de weg naar de Europese Unie? Waar wanpraktijken, nepotisme, vrijheidsbeperking is, zijn wij er niet. We zullen hardop zeggen dat we dit niet accepteren. Is dit een misdaad? Sinds gisteren werden we hiervoor geapplaudiseerd. Sinds gisteren werden we behandeld als waardige journalisten. Nadat we hebben gezegd dat er sprake is van wanpraktijken en dat we dit niet accepteren zijn we uitgemaakt voor terroristen. Wat is dit voor incoherentie en valsheid. In dit land word er geen stap teruggezet van democratie, vrijheiden, vrijheid van meningsuiting, rechtvaardigheid en dapperheid. De bangen kunnen vluchten. Maar als er nog leven is deze lichaam zal niet ik en ook niet mijn collega’s van Zaman zwijgen.
Sinds een jaar is er zowel in Turkije als daarbuiten veel te doen rondom Fethullah Gülen en de Gülenbeweging. Nadat er op 17 december 2014 de massale corruptie in Turkije bekend is geworden, welke tot het opstappen van vier ministers heeft geleid, wordt corruptie ontkent door president Erdogan en spreekt hij van een complot van externe en interne vijanden. Europa, Israël en de Verenigde Staten zouden samen met de Gülenbeweging, die de interne vijand moet voorstellen, tot doel hebben om Erdogan omver te werpen. Sindsdien is er in Turkije een hetze gaande waarbij verschillende beschuldigingen aan het adres van Gülen en de Gülenbeweging gedaan worden. De meest recente beschuldiging is dat de Gülenbeweging een terroristische netwerk zou zijn.
Deze aantijging is opmerkelijk aangezien Gülen juist al decennia zich inzet voor dialoog en internationaal erkend is voor zijn inspanning. Zo verklaarde TIME magazine in 2013 Fethullah Gülen als één van de meest invloedrijke geestelijken vanwege het verspreiden van een boodschap van tolerantie.
Om beter te begrijpen wat er gaande is, volgt hieronder een overzicht van verschillende artikelen:
In één van de meest bekende nieuwsbladeren van Duitsland, de Süddeutsche Zeitung (SZ), verscheen 13 december 2014 een interview met de islamitische geleerde Fethullah Gülen. Het gerenommeerd nieuwsblad die dagelijks een half miljoen lezers heeft, is een toonaangevend blad in Duitsland.
Christiane Schlötzer, die 7 jaar Turkije-correspondent is geweest voor de SZ, heeft middels dit interview Fethullah Gülen zijn mening gevraagd over de recente antidemocratische ontwikkelingen in Turkije, het corruptieonderzoek welke Erdogan als een ‘poging tot staatsgreep’ en ‘terrorisme’ beschouwt, Erdogan zijn 1000-kamers tellende paleis, ‘de lange arm van Ankara’ en nog meer onderwerpen.
Enkele fragmenten uit het interview met de islamitische geleerde Fethullah Gülen:
Christiane Schlötzer: Voorheen steunde u het partij van Erdogan. Wat is er nu veranderd?
Fethullah Gülen: Bij de oprichting gaf de AKP aan zich hard te zullen maken voor democratie, mensenrechten, lidmaatschap van de Europese Unie, corruptiebestrijding, tegengaan van discriminatie en economische vooruitgang. In hun eerste jaren deed de AKP daadwerkelijk pogingen om die standpunten in praktijk te brengen en door deze inspanningen zijn zij ook gesteund door sympathisanten van de Gülenbeweging. Echter werden er na de verkiezingen van 2011, toen de AKP voor de derde keer aan macht kwam, stappen ondernomen die in strijd waren met het democratisch beleid waar ze zich eerder voor hadden ingezet.
“Wat valt er anders te zeggen dan: ‘Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt hem wel.'”
De onderdrukking van de media, bovenmatige zeggenschap van de Turkse Veiligheid en Inlichtingendienst, in praktijk brengen van de methodes die in het verleden werden gebruikt door de Stasi in Oost-Duitsland, het niet in acht nemen van rechterlijke uitspraken, de manier van aanpak tegenover demonstranten die hun ongenoegen uitten binnen een democratisch kader en hiernaast vertoonde de AKP nog vele andere handelingen die een democratische ineenstorting genoemd kan worden. Nu word ik als vijand beschouwd door de Turkse overheid. Door deze lijn te volgen kunnen de corruptieschandalen gedekt worden en een autoritaire staat opgericht worden. Wat valt er anders te zeggen dan “Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt hem wel.
U bent samen met Erdogan medeverantwoordelijk geweest voor de vermindering van de politieke invloeden van het leger. Zijn deze inspanningen nu verleden tijd?
In het verleden hebben legerofficieren vier keer een staatsgreep gepleegd waarna gekozen regeringen omver zijn geworpen. Als gevolg hiervan werden er tienduizenden mensen ondervraagd, gevangen genomen en velen van hen zelfs gemarteld. Gedurende de kandidaatschap van Turkije voor EU-lidmaatschap hebben er onvoorstelbare gebeurtenissen plaatsgevonden. In het jaar 2010 heeft er een referendum plaatsgevonden om een grondwettelijke regeling te treffen om militairen, die in het verleden een actieve rol hebben gehad bij verschillende staatsgrepen, te laten berechten door de civiele rechter. Dit referendum werd door 58% van de Turkse bevolking gesteund. Nadat de militaire alleenheerschappij tot een eind kwam heeft de AKP de uitvoerende macht een buitengewone machtspositie verleend. Hierdoor werd de toezichthoudende orgaan ineffectief. Vervolgens werd de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht gemanipuleerd. Het resultaat: de alleenheerschappij van een politieke partij. Onze hedendaagse houding tegenover de alleenheerschappij van een politieke partij is hetzelfde als onze houding tegenover de militaire alleenheerschappij in het verleden. Vanwege deze houding worden we nu bestempeld als staatsvijanden.
“Vanwege deze houding worden we nu bestempeld als staatsvijanden.”
Waar gaat Turkije heen?
De huidige toestand van de Turkse Republiek geeft in plaats van een democratische, seculiere en sociaal rechterlijke staat eerder de indruk weer een eenpartijstelsel te zijn of zelfs alsof er sprake is van alleenheerschappij. De scheiding der machten, diegene in de bovenste laag van de rechterlijke macht die zich verzetten buitenwege gelaten, lijkt te zijn geseponeerd. Turkije zorgt vanwege haar huidige reputatie voor polarisatie binnen haar eigen gelederen. En buiten Turkije om verliest zij langzamerhand haar reputatie en dreigt alleen te geraken. Ik betreur de positie waarin mijn land zich verkeert.
Erdogan zegt dat hij een gelovige generatie wil scholen/opleiden? Heeft u niet dezelfde ambitie?
De overheid kan geen taak hebben om een gelovige generatie te scholen, omdat men in dit geval andersdenkende individuen een bepaalde visie oplegt. Vrijheid van godsdienst is een van de fundamentele rechten van de mens. Het is de taak van de overheid om haar burgers, ongeacht hun geloof, de ruimte te bieden hun geloof te belijden en deze te kunnen doceren. De verwachtingen aan het adres van Erdogan waren, gedurende zijn 12 jaar durende leiderschap van de uitvoerende macht, om voor religieuze minderheden deze fundamentele rechten mogelijk te maken. De vraag in hoeverre dit is verwezenlijkt staat ter discussie. Een gelovig persoon zou geen concessies moeten doen op het gebied van recht en rechtvaardigheid. Wat dit betreft hoop ik wel op een gelovige generatie. Echter is het een ander verhaal wanneer er een generatie bedoeld wordt die in onwetendheid verkeert over haar eigen geloof, de samenleving polariseert en zelfs haat zaaien tot een dagelijks ritueel heeft gemaakt. Dan is mijn antwoord daarop heel duidelijk: absoluut niet.
“Een burger infiltreert niet in een instantie van diens eigen overheid. Dat heet deelname en van dienst zijn voor je eigen volk.”
Het nieuwe paleis van Erdogan. (Bron: Express.be)
Wat is uw mening over het nieuwe paleis van Erdogan?
Ieder land heeft ter vertegenwoordiging gebouwen nodig. Echter zou in plaats van een paleis met 1000 kamers te bouwen ervoor gekozen kunnen worden om al bestaande gebouwen uit te breiden. De rechter probeerde de bouw tegen te gaan maar de premier heeft dat weten te omzeilen. Dergelijke gedragingen zullen het vertrouwen en waardering van de burger schaden tegenover de rechtsstaat. De meest spectaculaire paleizen van de Ottomanen zijn gebouwd in hun laatste periode, vlak voor hun instorting. Vandaag de dag zien we op vele plekken op de wereld dat presidentiële gebouwen doorgaans bescheiden gebouwen zijn. Dit paleis heeft de reputatie van Turkije beschadigd. Pakweg 60% van de Turkse bevolking is van mening dat het paleis verkwisting is. Vanuit islamitisch optiek is dit ook niet veroorloofd en wordt het als ‘haram’ (verboden) beschouwd.
Erdogan beweerd dat u geïnfiltreerd bent in de Turkse overheid..
Een burger infiltreert niet in een instantie van diens eigen overheid. Dat heet deelname en van dienst zijn voor je eigen volk. Eenieder die de benodigde kwalificaties heeft kan regeringsfunctionaris worden. Komt deze onvrede en zelfs vijandigheid misschien doordat het ambtenaren betreft die niet blindelings trouw zijn aan hen? De huidige machthebbers beschouwen niet alleen de sympathisanten van Hizmet [red: benaming voor de Gülenbewging. Turks voor ‘dienstbaarheid’] als gevaarlijk. Eenieder met een afstandelijke houding tegenover hen dan wel zij die niets te maken willen hebben met de machthebbers worden tot dezelfde categorie gerekend. Dit wordt een heksenjacht genoemd.
“Het kan niet ontkent worden dat de kijk op de Gülenbeweging in de ogen van het volk schade is toegebracht.”
Hoeveel overgeplaatste ambtenaren zijn sympathisanten van de Gülenbeweging?
Ik ken nog geen 10% van de mensen die aan deze beweging gelieerd zijn. Met de tijd zal het duidelijk worden dat de meerderheid van de betreffende openbare aanklagers, politieofficieren en docenten in geen enkel verband een relatie met deze beweging hebben. Hoogstwaarschijnlijk worden genoemde daden gepleegd vanuit twee motieven. Allereerst worden zoveel mogelijk mensen gelabeld als van de Hizmetbeweging waardoor de suggestie gewekt wordt dat de beweging een grote bedreiging vormt. Aan de andere kant proberen ze af te komen van niet-AKP’ers, door hen bijvoorbeeld te ontslaan. Onlangs heeft een AKP’er met aanzien dit toegegeven.
Wat heeft u te zeggen over de beschuldigingen betreft corruptie?
Het juridisch proces is niet ver gekomen. Hierdoor kan niemand een werkelijk oordeel hierover geven. Indien er in een Westers land sprake zou zijn van dergelijke beschuldigingen, dan zou dat geresulteerd hebben in de val van de overheid. Ankara benoemde op haar beurt deze beschuldigingen als een internationale complot. Een reactie die typisch is wat autoritaire staten betreft.
“Wanneer dit niet het geval is zal Turkije de verliezer worden..”
Heeft de Gülenbeweging aan machtsverlies geleden?
Het kan niet ontkent worden dat de perceptie op de Gülenbeweging in de ogen van het volk schade is toegebracht. De reden hiervoor was aanhoudende propaganda die verspreid werd door aan de overheid gelieerde media. Er word angst opgewekt bij het volk zodat zij hun kinderen niet naar scholen sturen en niet doneren aan Hizmet gelieerde instanties en hulporganisaties. Al deze op leugens berustte laster en propaganda zullen vroeg of laat door de waarheid ingehaald worden. Wanneer de waarheid boven water komt, zal het effect van deze propaganda op het volk zich ditmaal tegen henzelf keren.
Zij willen alle scholen gelieerd aan de Gülenbeweging in Turkije sluiten…
Deze scholen hebben tot op heden verscheidene prijzen en onderscheidingen gekregen. Indien Turkije een rechtsstaat is, dan verwachten we geen negatieve gevolgen voor deze scholen. Wanneer dit niet het geval is zal Turkije de verliezer worden.
Meest recent zijn er in Midden Azië scholen gesloten gelieerd aan de Gülenbeweging. Is de lange arm van Ankara hier verantwoordelijk voor?
De Turkse regering kiest afhankelijk van het land/gebied haar argumenten om hun wil door te zetten. Zo worden er binnen de grenzen van de oude Sovjet-Unie aangegeven dat wij spionnen van Amerika zouden zijn, in Amerika geven zij aan dat wij radicale moslims zouden zijn en in islamitische gebieden wordt er aangegeven dat wij kinderen tot afvalligen zouden maken. Tegenstrijdige laster dus. Het is overduidelijk dat men een pragmatische weg bewandelt. Maar door deze pad te bewandelen gaat dit alleen maar ten koste van de vriendschappelijke bruggen van Turkije met deze landen en ook lopen de internationale betrekkingen mede hierdoor schade op. De Turkse paranoia wordt hierdoor geëxporteerd naar het buitenland.
Een van de voormalige Amerikaanse ambassadeurs beschreef u als op één na belangrijkste persoon van Turkije. Hoe ziet u uzelf?
Met alle respect, de mensen die mij van dichtbij of ver af kennen weten dat ik nimmer de ambitie heb gehad om gekend en/of herkend te worden. Evenmin heb ik op geen enkele manier, spiritueel of materieel, persoonlijk gewin getracht te behalen. Het grootste bewijs hiervoor is mijn 76-jarige leven. Als deze beweging enige lof verdient, dan moet deze toegeschreven worden aan de vele vrijwilligers van deze beweging.
“Elke nacht voor het slapen gaan sta ik stil bij de mogelijkheid dat ik niet meer wakker ga kunnen worden. Echter maak ik mij geen seconde zorgen over..”
Zal de Gülenbeweging ook in staat zijn om zonder jou door te gaan?
Zelfs mensen die voor nog geen 1% onze visie deelden, hebben hun steun aan Hizmet getoond. Dit komt omdat wij de gedeelde menselijke waarden overeenkomstig hebben. Mensen uit Afrika die ik niet heb gekend hebben hun financiële steun getoond aan Hizmet gelieerde scholen en ziekenhuizen. Dit waren rijke mensen waarvan wij niets verwachtten. Elke nacht voor het slapen gaan sta ik stil bij de mogelijkheid dat ik niet meer wakker ga kunnen worden. Echter maak ik mij geen seconde zorgen over de toekomst van de beweging.
Bent u van plan om ooit terug te keren naar Turkije?
Ik mis mijn land enorm. Ook ben ik een gevoelig persoon. Ik heb ook vrienden en familie In Turkije. Ik ben ook maar een mens. Kortgeleden heb ik mijn broertje verloren en heb zijn begrafenis niet kunnen meemaken. Daarvoor heb ik de begrafenis van een ander familielid gemist. 60 jaar van mijn leven heb ik doorgebracht in Turkije. Als een gevoelig persoon voel ik passie voor sommige ruimtes en bezittingen. Het dorpje Korucuk [waar Gülen geboren is], het graf van mijn wijlen vader, opa en oma; de vele herinneringen die ik heb overgehouden aan de vele jaren die ik heb doorgebracht in Bozyaka en Yamanlar en mijn boeken aldaar. Wanneer ik deze herinner, krijgen mijn tranen de vrij loop. Als ik terugkeer zouden sommige mensen met een hoge rang binnen de staat mijn terugkeer kunnen gebruiken voor hun eigen kwade bedoelingen.
Is er iets dat u opvrolijkt ondanks alle gebeurtenissen?
Ik ben nooit voor een lange periode vrolijk geweest. Na elke militaire coup ben ik achtervolgd in Turkije. Ondanks alle gebeurtenissen van toen zijn de huidige gebeurtenissen erger. Het positieve van deze gebeurtenissen is het feit dat het kaf van de koren wordt gescheiden. De wereld kan deze beweging nu beter plaatsen.
Onvermijdelijke dubbelzinnigheid van de Gülen-beweging
Net als schoonheid, wordt dubbelzinnigheid geopenbaard aan degenen die er oog voor hebben. Hoewel aan de dubbelzinnigheid van Hizmet ofwel de Gülen-beweging − sociale beweging die geënt is op ideeën van de Turkse intellectueel Fethullah Gülen − een aantal aan Hizmet gerelateerde oorzaken ten grondslag liggen, hebben nog meer oorzaken te maken met de perceptie van de buitenstaander. Hizmet tart de meeste van onze vooroordelen; we willen het beestje graag een naam geven en in een hokje stoppen en worden boos wanneer dat ons niet lukt. En dan verzinnen we allerlei niet-kloppende beelden van een man, een beestje en een hokje dat te klein is.
We willen het beestje graag een naam geven en in een hokje stoppen en worden boos wanneer dat ons niet lukt.
De reden daarvoor is dat Hizmet allerlei zaken combineert waarvan we niet gewend zijn dat die op die manier gecombineerd worden: geënt op geloof (de motivatie), maar toch geloofsneutraal (in activiteiten); gebaseerd op principes van de Koran, maar toch inclusief en zonder bekeerdrift; overwegend moslim, maar open naar de samenleving toe en constructief reagerend op moderne en postmoderne ideeën en levenswijzen. Het grootste struikelblok is echter waarschijnlijk ons ingebakken cynisme ten aanzien van een altruïstische wens om tot een meer humane, liefdevolle en vreedzame wereld te komen. We zijn er immers aan gewend dat voor niets de zon op gaat en dat wanneer een vreemde iets voor ons doet, daar altijd iets tegenover moet staan.
In zijn meest recente boek Gülen: The Ambiguous Politics of Market Islam in Turkey and the World (2013), betoogt socioloog Joshua D. Hendrick (Loyola University Maryland) dat de Hizmet-beweging strategische dubbelzinnigheid hanteert door onduidelijk te blijven over de brede doelstellingen, het karakter en de methoden van de beweging. Het gevolg daarvan is een zekere flexibiliteit waardoor de beweging voor elk wat wils kan zijn. Voorbeelden van die strategie zijn Gülens rol met betrekking tot de beweging, zijn verhouding tot de scholen en zelfs zijn geboortedag.
Ik geef toe, het laat onverlet dat er dubbelzinnigheid is.
Als Hizmet-sympathisant ben ik het er niet mee eens dat dubbelzinnigheid, als zoiets al bestaat, een strategisch belang dient. In de 20 jaar dat ik sympathisant ben, was ik getuige van en betrokken bij verschillende pogingen om de doelen, waarden en activiteiten van de beweging duidelijker en toegankelijker te maken. Dus als er al een overkoepelende strategie bestaat, dan heeft die duidelijkheid als doel, en niet dubbelzinnigheid. Ik geef toe, het laat onverlet dat er dubbelzinnigheid is. Ik ben echter van mening dat dit onvermijdelijk en vaak onopzettelijk is. Daar heb ik verschillende redenen voor.
Dubbelzinnigheid? Onvermijdelijk en onopzettelijk, want..
Ten eerste, Hizmets ideaal is veel groter dan wat de meeste mensen ervan denken. Het gaat niet om dagelijkse politiek, economie of macht, maar om iets diepers en significanters. Door middel van Gülens leer en raad en de activiteiten van de beweging, wil Hizmet bijdragen aan een reconceptualisering van onze formatieve ideeën, culturele paradigma’s, ons begrip van de realiteit en manieren van ‘zijn’. Daarmee brengt Gülen een vernieuwing die materie en metafysica, wetenschap en geest, egocentrisme en sociale verantwoordelijkheid beter met elkaar in evenwicht brengt. Gülen stelt dat dat niet in één keer of door één beweging gerealiseerd kan worden, maar dat het een generationele verschuiving is waaraan hij wil bijdragen. Gülen behandelt het in een aantal van zijn boeken en artikelen, zoals The Statue of Our Souls, The Light (2005). Je kunt het ideaal onrealistisch, utopisch en zelfs idioot vinden, maar dat is weer een geheel andere discussie. Waar het hier om gaat is dat een beweging met zo’n doel logischerwijs overkomt als dubbelzinnig wanneer geprobeerd wordt die beweging te begrijpen vanuit een volledig andere en incompatibele zienswijze. Het is alsof we op verschillende niveaus met elkaar praten – en dus volkomen langs elkaar heen.
De tweede onvermijdelijke dubbelzinnigheid treedt op wanneer we Gülens rol ten aanzien van de beweging proberen te begrijpen. Gülen is geen conventionele leider of manager – laat staan een micromanager. Hij voorziet de beweging weliswaar van een raamwerk voor Hizmets ideeën en principes, maar die ideeën en principes worden dialoogsgewijs ontwikkeld door Hizmets praktijken en activiteiten. Omdat de beweging sterk gedecentraliseerd is over meer dan 160 landen, beperkt Gülen zich ertoe op metaniveau te spreken. Op die manier hebben zijn visies en adviezen waarde voor zo veel mogelijk mensen en contexten. Treedt hij echter in detail, dan bestaat het gevaar dat zijn ideeën niet meer op zoveel plekken en in zoveel situaties toepasbaar zijn.
Zonder de oorzaak van die discrepantie te begrijpen, is men geneigd te denken dat het opzettelijk is. Terwijl het dat niet is.
De derde reden is de onvermijdelijke discrepantie tussen theorie en praktijk, twee niveaus waarop Hizmet tegelijkertijd actief is. Niet alleen biedt Hizmet ons een theoretisch kader, het houdt zich ook bezig met een waaier aan activiteiten. De discrepanties, en zelfs tegenstellingen, hier zijn het onvermijdelijke gevolg van het tegelijkertijd ‘toepassen’ als ‘omhelzen’, en al helemaal in relatie tot een massale grassrootbeweging. Een voorbeeld daarvan is Gülens visie op genderzaken en de praktijk van Hizmet. Terwijl Hizmets praktijk op dit terrein ver voor ligt op de benadering en cultuur van Turkije ten aanzien van vrouwenzaken, loopt het tegelijkertijd sterk achter op Gülens leer. Zonder de oorzaak van die discrepantie te begrijpen, is men geneigd te denken dat het opzettelijk is. Terwijl het dat niet is.
De vierde reden is dat terwijl Hizmets waarden, idealen en principes onveranderlijk blijven, de praktijk zich continu ontwikkelt en evolueert. Deelnemers aan de beweging zijn zich bewust van die dynamiek van haar activiteiten en van Hizmets wens om zo inclusief mogelijk te zijn. Door dat besef formuleren en kaderen ze hun doelen, namen en beeldvormingen zo breed, dat ze op een buitenstaander overkomen als ondoorzichtig. Waarom zou je een Turks tv-station ”De Melkweg” (Samanyolu) noemen of een tijdschrift, getiteld ”De Fontein” (Sızıntı) publiceren over wetenschap, religie, literatuur, geschiedenis en poëzie? Het punt is dat een dergelijke brede oriëntatie onvermijdelijk, en onbedoeld, een evenzo grote hoeveelheid dubbelzinnigheid oplevert.
Een laatste argument heeft te maken met reflexen en gewoonten. Hizmet ontstond in het moderne Turkije en wordt geleid door overwegend Turkssprekenden. De moderne Turkse Republiek is gebaseerd op, onder meer, de afwijzing van religie en op de vooronderstelling dat de burgers niet in staat zijn om zichzelf te hervormen. Deze manier van denken leidde tot een autocratisch regime dat moslims in de publieke arena vervolgt – net als de alevieten, Koerden, Armeniërs en andere minderheden die om wat voor reden dan ook niet pasten in het plaatje van de nieuwe ‘ideale Turkse burger’. Om die reden werd het voor Hizmet-sympathisanten een tweede natuur om in Turkije de persoonlijke identiteit te verbergen.
Nog een woord over Turkije
En hoewel de leiders van Turkije veranderd zijn, geldt dat niet voor de dynamiek van controle en macht. Onlangs ontketende premier Erdoğan een heksenjacht op Hizmet-sympathisanten in de publieke sector. De onbedoelde en onvermijdelijke consequentie daarvan is dat sommige Hizmet-sympathisanten zeer behoedzaam opereren in Turkije. Het is duidelijk dat bestaande dubbelzinnigheden meerdere oorzaken hebben en dat ze onvermijdelijk en onbedoeld zijn.
Veel van de dubbelzinnigheid vloeit voort uit de hardnekkigheid waarmee buitenstaanders proberen de beweging in hun vooroordelen en aannames in te passen.
Zowel het traject als de beweging is echter zo open, duidelijk en transparant als maar mogelijk is. En er is al veel bereikt op dat gebied door een grotere zichtbaarheid, de bereidheid van de beweging om zich vaker uit te spreken en samen te werken in uiteenlopend kritisch onderzoek naar de organisatie.
Tot slot, veel van de dubbelzinnigheid vloeit voort uit de hardnekkigheid waarmee buitenstaanders proberen om de beweging in te passen in hun vooroordelen en aannames. Ze zouden de mogelijkheid eens moeten overwegen dat de beweging niet een beestje is dat een naam moet hebben en dat wanneer een vreemde iets voor hen doet, hij daar niet op een dag een tegenprestatie voor terug verlangt.
Özcan Keleş is promovendus in Human Rights Law aan het Human Rights Centre van de University of Essex en directeur van de organisatie Dialogue Society in Londen.
![dumanli24[1]](https://i2.wp.com/fethullahgulen.nl/wp-content/uploads/2014/12/dumanli241.jpg?ssl=1)
